Winterschläfer (1997)

Copyright Featured Image and Page Header Image: X-Filme Creative Pool.

Toeval en noodlot smelten samen

Winterschläfer (1997) is een indrukwekkende film, die spannend blijft ook als je de plot al kent want het biedt een vernuftige verknoping van verhaaldraden, waarbij het discutabel is waar precies de grens te trekken is tussen een samenloop van omstandigheden en daden van vrije wil. Waarbij met dat laatste een genuanceerde gradatie te maken is tussen het begaan van dommigheden en regelrecht fout gedrag.

Hoe doet Tykwer en zijn team dat toch – hoe krijgen ze het voor elkaar een verhaal over toeval en noodlot zo spannend te maken? En tegelijkertijd een haarscherp beeld van een generatie te geven, jonge dertigers met hun twijfels en zekerheden? En dan ook een typering van een wintersportlocatie neer te zetten, zoals je dat nergens anders tegenkomt. Wow!

“Wintersleepers speelt een geraffineerd spel met de verwachtingen van de kijker. De film heeft alles weg van een thriller, maar draait vooral om de eenzaamheid en de amoureuze verwikkelingen van een vijftal inwoners van een ijzig bergdorpje. Zij ontwaken uit hun winterslaap nadat het noodlot hen met elkaar heeft verbonden, en de waarheid onder een dik pak sneeuw is uitgegraven.” Bron: Mariska Graveland, in De Filmkrant nr. 195 (december 1998), URL: http://www.filmkrant.nl/_titelindex_W/6690

Ook de sound-track is prachtig. Tykwer schrijft hier het volgende over: “In the music for WINTER SLEEPERS – a bit like with the characterization of the protagonists – we tried to combine as broad a musical spectrum as possible into a homogenous whole. In this case, however, we tried to find different styles that still had a similar atmospheric feel.



The vortex that was meant to develop in the film, with the mildly delirious, trance-like state of all the characters, had to be carried by the music in particular. Whether via a laconic pop song like “Untitled #1” (by the totally unknown American band ‘Spain’) or through the mystic conspiracies of an Arvo Pärt, whose “Fratres” was for me, long before the shooting of this movie, already one of the main motifs of the film.



The way to the music in WINTER SLEEPERS was in the end also the way to the film’s narrative structure. Some passages were composed to rough cut sequences and these were in turn fitted to the detail of the music. The music was in the end the only smooth way to be able to narrate the simultaneity of five people’s lives.



It streamlines the sweep of the montage and is in accordance with a type of narration that took particular account of fluid transitions and an inconspicuous dovetailing of the different themes.” Bron: http://www.tomtykwer.com/Filmography/Winter-Sleepers/Soundtrack

Winterschläfer was ook zakelijk gezien een succesvolle film. In november 1998 in Nederland uitgebracht in de filmhuizen, na een vertoning op het International Film Festival Rotterdam in februari. Fimcriticus Hans Beerekamp (NRC/Handelsblad) selecteerde deze film voor zijn Critics’ Choice en schreef in november een recensie.

Verantwoording door Hans Beerekamp voor de selectie van zijn Critics’ Choice

“In 1994 werd in Rotterdam Die tödliche Maria vertoond, het regiedebuut van de toen 28-jarige Duitse filmcriticus Tom Tykwer. Zijn tweede film, Winterschläfer, afgelopen jaar een succes op de festivals van Locarno en Thessaloniki, biedt een nog beter uitzicht op zijn cinefiele eruditie. Tykwers gebruik van kleur en Cinemascope doen denken aan de melodrama’s van Douglas Sirk, maar inhoudelijk zijn er ook overeenkomsten te ontdekken met The Sweet Hereafter van Atom Egoyan: in Tykwers film wordt een dorpsgemeenschap in de sneeuw op de proef gesteld door een auto-ongeluk met een jeugdig slachtoffer. Geraffineerd is vooral de manier waarop Tykwer speelt met de kennis over de daden en motieven van de vier belangrijkste personages: zij weten minder van elkaar dan de toeschouwer. En dan is er ook nog een oude boer, gespeeld door Josef Bierbichler (bekend van zijn werk voor Herbert Achternbusch), wiens basale handelwijze de schijnbewegingen van de vier jongere, meer ontwikkelde personages in een verhelderend daglicht stelt.” Bron: toelichting van Hans Beerekamp (NRC/Handelsblad) bij zijn keuze voor Winterschläfer als zijn Critic’s Choiceop het International Film Festival Rotterdam 1998. URL: https://www.iffr.com/nl/films/winterschl-fer/

Fragment van de recensie van Hans Beerekamp

‘Ein Liebesthriller‘ wordt de tweede lange speelfilm van Tom Tykwer, Winterschläfer, op het oorspronkelijke affiche genoemd, maar er zijn nog wel een paar genreaanduidingen voor te bedenken: een noodlotskomedie, een generatieportret, een anti-Heimatfilm of zelfs een melodrama. Het aardige van Winterschläfer is misschien juist dat de film zich aan voor de hand liggende etiketten en verhaalschema’s onttrekt, terwijl de kijker toch meegesleept wordt in een klassiek aandoende vertelling.

Gebaseerd op een ongepubliceerde roman van Anne-Françoise Pyszora, Expense of Spirit, die zich overigens aan de Franse zuidkust afspeelt, weefde scenarist Tykwer een intrige rond vier dertigers en een oudere boer in de sneeuw van de Duitse Alpen. Het onverbiddelijke landschap in de omgeving van Berchtesgaden speelt een belangrijke rol, zorgvuldig ontdaan van kruisbeelden en andere kentekenen van Beiers provincialisme, want daar gaat de film niet over.” Bron: recensie van Hans Beerekamp in NRC/Handelsblad  25 november 1998, URL: http://vorige.nrc.nl/film/article1514275.ece

Een citaat uit enthousiaste programma aankondiging

“It is amazing how images and music have been employed: slow camera pans that lengthen some situations almost unbearably give Wintersleepersa somewhat hypnotic quality. Don’t expect anything like the fast-paced, MTV-flashy adrenaline rush Run Lola Run (1998)is. Wintersleepersis a slowly paced, lyrical and haunting drama with a thumping techno score and compelling and unpretentious shots.” Bron: Edinburgh University Film Society. URL: http://www2.eufs.org.uk/films/wintersleepers.html

De eerste alinea van een essay van Peter Cowie

“From Thornton Wilder’s The Bridge of San Luis Rey to Claude Sautet’s Les Choses de la Vie, the theme of fate and coincidence has coursed through Western film and literature. In his second movie, Tom Tykwer adapts the novel by Anne-Françoise Pyszora with great subtlety and introspection, while never forsaking the suspense that lies at the core of the story.” Bron: http://www.tomtykwer.com/Filmography/Winter-Sleepers

Een fragment van een observerende blogtekst

“Winterschläfer” handelt vom Erinnern und Vergessen, von Lebensangst und Lebensgier, der Suche nach Liebe und der Angst vor der Bindung. Es geht um einen Mann, der einen Schuldigen sucht (und irrtümlich den falschen zu Tode hetzt) und einen anderen, der von seiner Schuld nichts weiß.

Diese Themen verdichtete Tom Tykwer in einem artifiziellen Film, in dem die stilistisch-formale Komponente mindestens ebenso wichtig ist wie das erzählerische Element.

Bereits zu Beginn und auch später noch einmal lässt ein Flug über Gletscherspalten das Unheil ahnen. Rebecca trägt zinnoberrote Wäsche und Kleidung, in ihrem Zimmer herrschen Rottöne vor, und selbst ihr Auto ist rot. Laura bevorzugt grün, Marco blau, Nina gelb, Rene schwarz und der Bauer Theo indifferente Grautöne. Gefilmt wird oft aus extremen Positionen, zum Beispiel senkrecht nach unten, aus einer Kamera, die um eine vertikale Achse rotiert. Das Wasser aus dem Duschkopf sprüht nicht von oben nach unten, sondern von links nach rechts. Tom Tykwer erzählt zwar die verflochtenen Geschichten sehr langsam, aber durch die rasanten Schnitte wird ständig zwischen den verschiedenen Handlungssträngen hin- und hergewechselt.” Bron: http://www.dieterwunderlich.de/Tykwer_winterschlafer.htm

Documentatie:

• https://www.filmportal.de/en/movie/winterschlaf_

• http://www.tomtykwer.com/Filmography/Winter-Sleepers/Press

• http://www.film-rezensionen.de/2011/05/winterschlafer/

• http://www.gfl-journal.de/3-2006/osborne.pdf

Producent van Winterschläfer is de Berlijnse firma X Filme Creative Pool, in 1995 opgericht door Dani Levy, Wolfgang Becker, Stefan Arndt und Tom Tykwer.

Filmografie van Tom Tykwer (speelfilms):

• Die tödliche Maria/Deadly Maria (1993),

• Winterschläfer/Wintersleepers (1997)

• Lola rennt/Run Lola Run (1998)

• Der Krieger und die Kaiserin/The Princess and the Warrior (2000)

• Heaven (2002)

• Das Parfüm/Perfume: The Story of a Murderer (2006)

• The International (2009)

• Drei/Three (2010)

• Cloud Atlas (2012)