Weergevonden (1914)

Featured Image and Page Header Image: Collection Eye Filmmuseum, Amsterdam. Copyright: Filmfabriek Hollandia.

Verloren gewaand en in oude glorie hersteld

De verloren gewaande zwijgende speelfilm Weergevonden (Louis H. Chrispijn sr, 1914) werd in 1976 teruggevonden in een partij oude films. Het Eye Filmmuseum beschikt sindsdien over een opmerkelijk gave kopie

 “In de teruggevonden kopie zitten geen tussentitels; door middel van kruisen en codenummers is aangegeven op welke plaats ze moeten komen. Het betreft hier een werkkopie; dit blijkt ook uit de geringe slijtage van het materiaal: de kopie heeft immers geen bioscooproulatie gekend. Wel zijn de verschillende scènes getint in de kleur die ze in de uiteindelijke bioscoopkopie zouden hebben.” Bron: Bishoff, Ruud, Hollywood in Holland: De geschiedenis van de Filmfabriek Hollandia 1912-1923, Amsterdam: uitgeverij Thoth, 1988, p. 60.

Het verhaal werd gereconstrueerd met behulp van oude krantenknipsels over de film en met behulp van actrice Enny de Leeuwe, die als jonge vrouw de rol van de dochter in de film speelde. Filmhistoricus Ruud Bishoff maakte in 1977 met haar een documentairefilm ‘Enny de Leeuwe ziet zichzelf terug in ‘Weergevonden’ (zie Bishoff 1988, 66).

In 1988 was de eerste restauratie van WEERGEVONDEN klaar, met zwart-wit beelden, zonder tussentitels. Vijf jaar later, in 1991, volgde de restauratie van de kleur en de tussentitels. Bij de restauratie van de tussentitels in 1991 werd schrijfster Judith Herzberg gevraagd de teksten te leveren. Met behulp van liplezers werden de teksten die de acteurs hadden uitgesproken achterhaald.

“En wat bleek? Als de oude vader zich in een dramatische scène heftig verzet tegen de keuze van zijn dochter, zegt hij duidelijk zichtbaar: ‘Die socialist!’ en ‘Mijn oogappel wil trouwen met een socialist’. De joodse problematiek blijkt dus een sociale problematiek. De film snijdt nog vele andere sociale problemen aan: bittere armoede, de trek naar de grote stad, de mensonwaardige woonomstandigheden die daar vaak het gevolg van waren, het grote verschil tussen arm en rijk. Opmerkelijke thema’s voor een film uit die tijd.” Bron: catalogus 11^e Nederlandse Filmdagen, Utrecht 1991, p 96.

Vertoningen

In 1991 kon de film feestelijk gepresenteerd worden op de 11^eeditie van de Nederlandse Filmdagen, muzikaal begeleid door Wynanda Zeevaarder (zang) & Greetje de Oude (accordeon).

• In 1995 werd de film gepresenteerd in Parijs op het festival CinéMémoire.

• In 2006 vertoond met muzikale begeleiding door Charles Janko (piano).

Overige speelfilms van de Filmfabriek Hollandia

Bishoff (1988) biedt een overzicht van de opkomst en ondergang van de Haarlemse filmfabriek Hollandia. Deze boekuitgave werd gepubliceerd naar aanleiding van een expositie in het Frans Hals museum in 1988. De kwestie van overlevering en conservering van de films komt slechts zijdelings aan bod. Dit is niet verwonderlijk: in 1988 lagen de films nog te verstoffen in de kluis.

• MAJOOR FRANS (Maurits H. Binger, 1916) – In 1994 gerestaureerd, vertoond in 2000. In 2001 op het Nederlands Filmmuseum vertoond, begeleid door studenten van de HKU. In 2006 vertoond met muzikale begeleiding door Wim van Tuyl (piano).

• HET GEHEIM VAN DELFT (Maurits Binger,1917) – Deze Nederlandse speelfilm werd verloren gewaand, totdat in 1994 een nitraatkopie ontdekt werd. Componist Henny Vrienten werd gevraagd een geheel nieuwe score te schrijven. Hij werd hiervoor genomineerd voor de Vakprijs Filmmuziek. De gerestaureerde kopie werd met een live-begeleiding door het Basho Ensemble gepresenteerd op het Nederlands Filmfestival in 1995. HET GEHEIM VAN DELFT is in deze versie beschikbaar op VHS-koopvideo en dvd.

• TOEN ’T LICHT VERDWEEN (Maurits Binger, 1918) – vertoning op het Nederlands Filmfestival in 1998, begeleid door studenten van de HKU. In 2006 vertoond met geluidsband van Charles Janko (piano) en Pien Straesser (zang).

• EEN CARMEN VAN HET NOORDEN (Maurits H. Binger & Hans Nesna, 1919) – De kopie werd in Amerika teruggevonden (zie Bishoff 1988, 84). De Amerikaanse versie heeft een happy end. De Europese variant met een tragisch einde is verloren gegaan. In 2006 vertoond met een geluidsband van Wim van Tuyl (piano) en Pien Straesser (zang). In 2007 en 2009 vertoond op het Nederlands filmfestival, muzikaal begeleid door Charles Janko.

• DE BERTHA (Louis H. Chrispijn sr. 1913), vertoond op 6 april 2012, begeleid door Wim van Tuyl (piano).

In januari 2006 presenteerde het Filmmuseum een Annie Bos programma, naar aanleiding van de theatervoorstelling “Toen het licht verdween” (tekst: Céline Linsen, regie: Bart Oomen, hoofdrol: Willeke van Ammelrooy, productie: Toneelschuur, Haarlem).

• De vertoonde films waren: HET GEHEIM VAN DELFT; TOEN ’T LICHT VERDWEEN; EEN CARMEN VAN HET NOORDEN; WEERGEVONDEN; MAJOOR FRANS.

• Zie ook de het biografisch lemma over Annie Bos geschreven door G.N. Donaldson: ‘Bos, Johanna (1886-1975)’, in Biografisch Woordenboek van Nederland.URL: http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/BWN/lemmata/bwn1/bos.

Rubriek ‘Weergevonden’, in Skrien door Emmy de Groot:

• aflevering 1: over de film WEERGEVONDEN in: Skrien 147 (april/mei 1986) p 55.

• Aflevering 2: …

• aflevering 3: over films uit 1936, vertoond op het Ned. Filmfestival (onder andere ORANJE HEIN, JONGE HARTEN, LENTELIED), in: Skrien 149 (sept/okt 1986) p 53-54.

• Aflevering 5: …

• aflevering 6: over FIOR DI MALE in: Skrien153 (voorjaar 1987) p 57.

• aflevering 7: over L’ AMAZZONE MASCHERATA (1914), in: Skrien 157 (winter 87/88) p 45.

• aflevering 8: over EEN WAAKHOND GEVRAAGD (1906), in Skrien 158 (feb/mrt 1988) p 47.

• aflevering 9: over LIEFDE EN LEED (ca 1913) Skrien 159 (april/mei 1988) p 46.

• aflevering 10: over TWEE BROEDERS (1913), in Skrien 160 (juni/aug 1988) p 45.

Vanaf 1989 wordt de serie voortgezet, door onder andere Peter Delpeut

• ?? in het vakblad Film (uitgave van de NBB)

• GBG Nieuws, nr 11 (1990) t/m nr 38 (1996).