Swing Time (1936)

Copyright Featured Image and Page Header Image: RKO Radio Pictures.

Always gonna dance

In de jaren dertig ontstond in Hollywood een uitzonderlijke reeks musicals met Fred Astaire en Ginger Rogers in de hoofdrol.

Uitzonderlijk omdat Astaire een dansvirtuoos was en omdat de camerabeweging en beeldkadrering in dienst van zijn danskunst stond, zonder verhullende capriolen met de camera en de choreografie werd niet kapotgesneden bij de montage. Deze aanpak vergde bescheidenheid van de filmploeg.

Ginger Rogers fungeert als aangever en als ironisch gepresenteerde ‘love interest’ Het dunne verhaal gaat altijd over een moeizame romance tussen die twee: hij tracht haar voor zich te winnen, maar zij is afwijzend, meestal diep beledigd door een opeenstapeling van behoorlijk onwaarschijnlijke misverstanden. Hij begint zijn flirt altijd met een lied (altijd goed voor wat gegniffel bij het hedendaagse filmpubliek) dat uitmondt in haar overgave: ze dansen samen.

Het aardige van Swing Time (1936) is dat de basis van het verhaal dit keer verder reikt dan het veroveren van een kilhartig meisje. Fred Astaire wil aan het begin van de film gaan trouwen met een jeugdliefde in zijn provinciale geboortestad. Wij weten meteen dat deze koppeling onverstandig is, maar hij moet eerst op reis. Haar vader eist dat Astaire een stabiel inkomen heeft. En zo komt het dat Fred Astaire aan het begin van de film met slechts een kwartje op zak zijn geluk gaat zoeken in de grote stad.

Hij komt aan per goederentrein, in het gezelschap van een trouwe vriend (Victor Moore). Deze hint van Depressie realisme schuift vrijwel meteen naar de achtergrond, ook de gedachte aan een bruiloft smelt meteen bij het eerste zebrapad waar Fred Astaire onhandig een mooie vrouw aanspreekt. Het is Ginger Rogers natuurlijk. Hij loopt haar achterna, ze blijkt danslerares.

Astaire doet alsof hij les wil hebben. Opzettelijk doet hij erg klunzig en struikelt over zijn eigen voeten. De filmkijker weet dat hij een professioneel performer is en kan dus meegenieten met de grap. Zij doet de danspassen ongeduldig voor en zingt het mooie lied “Pick yourself up, dust yourself off, and start all over again”.  Een mooie bemoediging voor alle leergierige ploeteraars! Dit zang en dansnummer is dus voortreffelijk in het verhaal vervlochten en bevat ook een universele waarheid: laat je niet kennen bij tegenslag, en elke virtuositeit vergt hard oefenen. De directeur van de dansschool is ontevreden over de les en hij wil Rogers ontslaan. Dan komt het prachtige moment waarop Astaire losbarst in een heftige tapdance roffel, om te laten zien wat hij zoal in een uur geleerd heeft. Rogers is aangenaam verrast en sluit aan bij zijn voorzet. Het wordt een heerlijke energieke dans.

De romance kan van start, met ups and downs. In de subplot zit een ironische spiegeling hiervan: de eveneens stekelige relatie tussen de twee oudere bijfiguren: de helper van hem en de beste vriendin van haar (Helen Broderick).

In Swing Time zitten twee dansnummers die geheel los van het verhaal staan. Het zijn tevens twee vaste ingrediënten van een Astaire & Rogers musical, namelijk de demonstratie van een nieuwe dans (dit keer de wals ‘Swing Time’) en het virtuoze solonummer van Astaire (dit keer ‘Bojangles of Harlem’, een hommage aan de zwarte tapdancer Bill Robinson).

De climax van de film wordt gevormd door het nummer ‘Never gonna dance’. Astaire en Rogers staan in een lege ballroom, er is geen publiek, geen orkest. Rogers staat op een lange statietrap, op weg naar buiten. Astaire smeekt haar te blijven. Aarzelend daalt ze af. Ze stappen allebei vertwijfeld van het ene been op het andere… en beginnen zo een dans die letterlijk in mineur staat: het is de laatste van alle dansen, een kortstondig, vergankelijk moment van geluk dat hen de trap opvoert waar ze bovenaan gepassioneerd rondwervelen. Een felle en melancholieke dans. Het haar van Rogers hangt helemaal los, men ziet hen eindelijk eens ademen, en dan, bruusk, scheurt Rogers zich los en stort ze zich het beeldkader uit. Er volgt meteen een overgang naar een volgende scène, een andere plaats, een ander tijd, andere personages.

Het hoogste geluk bestaat niet uit geld plus huwelijk, maar uit dansen. Dat blijkt maar weer eens duidelijk als aan het eind twee storende liefdesrivalen het veld moeten ruimen: haar verloofde en de orkestleider. De wereld van de dans biedt de enige ware extase.

Documentatie:

In 1983 werd een Fred Astaire & Ginger Rogers retrospectief georganiseerd door Dirk Lauwaert op het dansfestival Klapstuk in Leuven. Dit retrospectief werd ook vertoond in Den Haag en Nijmegen. Eric de Kuyper leidde bij de vakgroep Film en opvoeringskunsten een werkgroep, waar ik toehoorder kon zijn. John Mueller was gastdocent, het tijdschrift Versus publiceerde een themanummer.

• John Mueller, ‘Fred Astaire. Verfilming van zijn dansnummers’, in: Versus 3 (1983) pp 9-21. Oorspronkelijk: Quarterly Review of Film Studies, voorjaar 1981.

Zie verder:

• Fred Astaire, Steps in Time, New York: Da Capo Press,1981.

• Arlene Croce, The Fred Astaire & Ginger Rogers Book, New York: Vintage Books, 1972.

• Edward Gallafent, Astaire and Rogers, New York: Columbia University Press, 2000.

• John Mueller, Astaire Dancing: The Musical Films, London: Hamish Hamilton/ New York: Knopf, 1986.

• Hannah Hyam, Fred and Ginger, The Astaire-Rogers Partnership 1934-1938, London: Pen Press Publishers, 2007.

 Zie ook:

• cineclubdecaen.com/acteurs/gingerrogershyamenglish.htm

• reelclassics.com/Teams/Fred&Ginger/fred&ginger.htm.

• filmsite.org/swin.html

Mijn favoriete song: Night and Day.

Door velen vertolkt, maar de versie van Fred Astaire blijft de beste. Te zien en te horen in THE GAY DIVORCEE (Mark Sandrich, 1934).

Night and Day – by Cole Porter

Like the beat beat beat of the tom-tom
When the jungle shadows fall
Like the tick tick tock of the stately clock
As it stands against the wall

Like the drip drip drip of the raindrops
When the summer shower is through
So a voice within me keeps repeating
You, you, you

Night and day, you are the one
Only you beneath the moon or under the sun
Whether near to me, or far
It’s no matter darling where you are
I think of you
Day and night, night and day, why is it so

That this longing for you follows wherever I go
In the roaring traffic’s boom
In the silence of my lonely room
I think of you
Day and night, night and day

Under the hide of me
There’s an oh such a hungry yearning burning inside of me
And this torment won’t be through
Until you let me spend my life making love to you
Day and night, night and day

http://www.bluesforpeace.com/lyrics/night-day.htm