Starring Asta Nielsen …

Copyright Featured Image and Page Header Image: Neutral Film.

Twee vroege Duitse films:

Im Lebenswirbel (1916) en Nach dem Gesetz (1919)

 

Na haar filmdebuut in Afgrunden (1910) trouwde de Deense filmdiva Asta Nielsen met regisseur Urban Gad. Samen zouden zij meer dan veertig films maken. Ze vertrokken naar Berlijn, maar tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de houding tegenover buitenlandse filmsterren in Duitsland vijandig. Toch wist Nielsen met haar eigen productiemaatschappij Neutral-Film acht producties te realiseren, waaronder Im Lebenswirbel. Ze keerde in 1936 terug naar Denemarken en liet de negatieven van haar films achter in Duitsland. Kort na haar vertrek gingen de filmblikken in vlammen op. Gelukkig lag er één distributiekopie van Im Lebenswirbel in Nederland (met als titel ‘In den maalstroom des levens’).

Im Lebenswirbel (1916)

Asta Nielsen schittert als femme fatale: zij is de mooie Lena, getrouwd met een oude, ziekelijke man en aan het flirten met de charmante Frits. Vele onstuimige jaren later – de oude man is inmiddels overleden – neemt haar liefde voor Frits een onverwachte, fatale wending…

Nach dem Gesetz (1919)

Voor een eigentijdse toeschouwer levert de film impliciet speels commentaar op maatschappelijke conventies en op traditionele tragische liefdesverhalen. De prachtige beelden van de grote stad vormen een ander pluspunt. Asta Nielsen is in deze film een zelfverzekerde journalist, een levendige en moderne vrouw, die zich verzet tegen elke vorm van dwang, beperking en controle. De hele film lijkt een modeshow: wat zou ze in de volgende opname aan hebben? Op het ene moment luncht ze op het zonnige dakterras van de redactie en op het andere moment viert ze haar verloving met een luxueus sektontbijt.

Het verloofde paar gaat via een vriend bij een ziekenhuis op bezoek. Hier schrikt Asta Nielsen van de patiënten, hun ellende en hun lijden. De dokters hebben te weinig geld voor gedegen onderzoek. Gedreven door journalistieke nieuwsgierigheid loopt ze een armlastige patiënt achterna en ze komt zodoende terecht bij het kelderhol van een woekeraar. Dit is een uitvergroot clichéfiguur, een Shylock in het kwadraat. Een volbloed gluiperd en centendief, die ongevoelig blijkt voor welke smeekbede dan ook. Hier is de omslag naar de ondergang, geaccentueerd door sterk uitvergrote emoties en dramatische gebaren, heftige schmink. De film is duidelijk een uiting van het Duits Expressionisme.

Wat er precies gebeurt in de kelder blijft nog even ongewis, wel is duidelijk dat de woekeraar vermoord is en dat Asta Nielsen verteerd wordt door wroeging. Ze leest met grote inleving de roman Schuld en Boete van Dostojewski, waarin de student Raskolnikov ten onder gaat aan de combinatie van zijn gebrek aan oordeelsvermogen en overgevoeligheid. Asta Nielsen vertoont een uiterst gespannen gemoedstoestand, die zich uit in beelden van visioenen en dramatische close-ups (wat een verhalen kan ze vertellen met haar grote ogen!).

De politie heeft geen idee wie de woekeraar heeft vermoord en gaat posten bij de kelder. Asta Nielsen keert inderdaad terug naar de plaats van de misdaad en bekent de moord. Tijdens een tranenrijke rechtszaak stelt ze dat ze geen spijt heeft: het geld van de woekeraar heeft ze doorgesluisd naar het ziekenhuis en daarmee zijn vele mensenlevens gered. De dokters en de juristen zijn verbaasd, het publiek is innig dankbaar. Haar moeder is echter radeloos en haar verloofde trekt zijn handen van haar af, de sukkel. Een laatste close up van de tragische, rechtvaardige wreekster – en dan valt het doek!

Nach dem Gesetz. Duitsland, 1919. Nederlandse titel: Gevonnist! Regie: Willy Grunwald. Met: Asta Nielsen, Georgine Sobjeska, Willy Kaiser-Heyl.

Vertoningen:

• Filmhuis Den Haag, februari 2005. Van de muzikale begeleiding uit de jaren twintig is een historische reconstructie gemaakt. De muziek komt uit de muziekcollectie van het Filmmuseum (oorspronkelijke herkomst: het Rembrandt-bioscooporkest) en wordt uitgevoerd door Wim van Tuyl (piano) en het Tosti strijktrio.

Im Lebenswirbel. Duitsland, 1916. 75 min, getint & zw/w, Nederlandse tussentitels. Nederlandse titel: In den maalstroom des levens. Regie: Heinz Schall.

Vertoningen:

• Filmmuseum Biënnale 2005. Muzikale begeleiding door het Lagos strijkkwartet: Ron de Haas (viool), Jan Koomen (viool), Kyra Philippi (altviool), Sebastiaan de Rode (cello). De muziek is samengesteld door Martin de Ruiter.

• Herneming: Vrijdag 24 maart 2006, Lantaren/Venster.

Internet

• Morris, Garry, ‘Asta Nielsen’, in: Bright Lights Film Journalno 16 (april 1996). URL: brightlightsfilm.com/16/asta.html.

• asta-nielsen.de

• kinothek-asta-nielsen.de

• http://www.stanford.edu/~gdegroat/Nielsen.htm

• https://cinetext.wordpress.com/2015/03/31/asta-nielsen/

• https://wfpp.cdrs.columbia.edu/pioneer/asta-nielsen-2/

 Boeken en tijdschriften

• Seydel, R. & A. Hagedorff, Asta Nielsen: Eine Bildbiographie, Berlin, 1981.

• Nielsen, Asta,
Die schweigende Muse, Berlin: Henschel Verlag,

• Theede, Christian (ed.), Asta Nielsen:
Liebe mit Achtzig, Briefe 1964 – 1970, Berlin: Filmmuseum Potsdam
/ Allan O. Hagedorff
Jovis Verlag, 1997.

• Schlüpmann et.al. (eds.) Sprache der Liebe: Asta Nielsen, ihre Filme, ihr Kino 1910 -1933, Wien: Verlag Filmarchiv Austria/ Kinothek Asta Nielsen.

• Hagedorff, Allen O. (ed.), Asta Nielsen:
Ein Tag im Paradies,
 Frankfurt a. Main / Berlin: Ullstein Buchverlag,

• Gramann, K. & H. Schlupmann, ‘Asta Nielsen: Pionier van de filmtaal’, in Skrien, September 1983 (bijlage).

• Vacche, Angela Dalle, ‘Asta Nielsen’s Acting: Motion, Emotion, and the Camera-Eye’, in: Framework(April 1, 2002).

• Loiperdinger, Martin & Uli Jung (eds.), Importing Asta Nielsen: The International Film Star in the Making, 1910-1940, KINtop 2, Indiana UP, 2013.

• Seidl, Monika, ‘Room for Asta: Gender roles and melodrama in Asta Nielsen’s filmic version of Hamlet (1920)’, in: Literature Film Quarterly…  2002.

• Seminar “Language of Love: Asta Nielsen, Early Cinema and Modern Life”, 7 februari 2009.

Meer Asta Nielsen in filmconcerten

• 28-30 november 1997, LantarenVenster: Afgrunden (1910, fragment), Die Verräterin (1911), Die arme Jenny (1912), Vordertreppe und Hintertreppe (1915), Erdgeist (1923), Dirnentragödie (1927). Begeleiding: Yvo Verschoor.

• Filmconcert 26 april 2003, Filmmuseum Biënnale: Erdgeist (1923), begeleid door Corrie van Binsbergen en haar ensemble.

• Filmconcert 16 april 2012, Filmhuis Den Haag: Afgrunden (1910, fragment) + Die Filmprimadonna (1913, fragment) + Die Börsenkönigin (1916). Begeleiding: Charles Janko.

Asta Nielsen op dvd

• http://www.edition-filmmuseum.com/product_info.php/info/p136_Vier-Filme-mit-Asta-Nielsen.htmlEdition Filmmuseum 67: begeleiding: Maud Nelissen. DIE SUFFRAGETTE (1913); DAS LIEBES ABC (1916); DAS ESKIMOBABY (1916); DIE BÖRSENKÖNIGIN (1916).

• http://www.edition-filmmuseum.com/product_info.php/info/p15_Asta-Nielsen–Vier-Filme.html.Muzikale begeleiding: Ronan Thalamy. Afgrunden[The Abyss] (1910), b&w, 35’; Balletdanserinden [The Ballet Dancer] (1911), b&w, 45’; Det sorte Drom [The Black Dream] (1911), b&w, 56’; Mod lyset [Toward the Light] (1919), b&w, 55’.

• http://www.edition-filmmuseum.com/product_info.php/info/p69_Hamlet—Die-Filmprimadonna.html. Muzikale begeleiding: Michael Riessler & Trio New Amsterdam. Hamlet (1921); Die Filmprimadonna (1913)

Asta Nielsen in het archief van het Koninklijk Film Archief, Brussel:

• Die weissen Rosen (Urban Gad, 1914), locatie: Oostende.

Documentaires

• The Talking Muse (T.S. Jensen, 2003)

• Noel Burch, La Lucarne du Siècle / What Do These Old Films Mean?(GB, 1985, tv-serie, aflevering Scandinavië).