Subliem zwart-wit

Is het mogelijk om een kunstzinnige studie in zwart-wit te combineren met een impliciete reflectie op fotografie en film, aangevuld met mijmeringen over het leven in het algemeen en poëtische bespiegelingen over de metaforische kracht van ‘de weg’ in het bijzonder? En kan dat allemaal in een half uur?

Jawel, dat kan heel goed. Want dat is precies wat gebeurt in de experimentele film Roads of Abbas Kiarostami (2005).

Het is een meditatieve film, grotendeels gebaseerd op stilstaande zwart-wit fotobeelden die door een bewegende camera afgetast worden, vergezeld van de rustgevende klanken van een hoornconcert. De foto’s tonen berglandschappen met kronkelende wegen en geïsoleerd staande bomen. Dit wordt afgewisseld met statische filmopnamen van een rijdende auto in een berglandschap, een miniscule vlek in een groot totaal.

In de voice-over spreekt regisseur Abbas Kiarostami over zijn fascinatie voor het visuele motief van wegen, een gegeven dat voortdurend terugkeert in zijn audiovisuele werk. Hij mijmert over de betekenis van reizen en draagt een passend gedicht voor.

Kiarostami maakt gebruik van zijn eigen zwart-wit foto’s, het is een deel van zijn oeuvre dat wereldwijd veelvuldig tentoongesteld werd in diverse musea. Halverwege de film schakelt hij over op zijn serie minimalistische foto’s van sneeuwlandschappen. Het zijn prachtige beeldcomposities met een grote grafische kracht en schoonheid. Deze stilstaande beelden worden ondersteund met Japanse fluitmuziek en krijgen ook een tegenhanger in filmbeelden. We zien de regisseur in zijn auto zitten, hij fotografeert een witte hond in de sneeuw. Hij stapt uit, loopt om een dominant maar volstrekt zinloos traliehek heen. We zien hem daarna als een zwart silhouet in een ongerept sneeuwlandschap, net als de zwerm kraaien die opvliegen en een loslopend paard.

De film eindigt met een nabije foto van de hond, die ons nieuwsgierig aankijkt. Het slotbeeld bevat kleur: de foto wordt in brand gestoken, langzaam wordt de foto verteerd door de vlammen.

De film is gemaakt in opdracht van het Green Film Festival in Seoul, ter gelegenheid van de 60-jarige herdenking van de atoombom op Hiroshima. Dit verklaart de vlammende paddestoel die in het eindbeeld verschijnt, maar de slotsequentie blijft raadselachtig. Het is een wonderlijke meerduidige finale.

Roads of Kiarostami werd vertoond tijdens het International Film Festival Rotterdam 2006.

De film staat als bonusmateriaal op de dvd-versie van Shirin, een andere experimentele film van Kiarostami (Cinema Guild, 2010).

Het fotoboek Snow White: Photo Collection 1978-2004 werd in 2005 in eigen beheer uitgegeven door Kiarostami, in een oplage van 3000 exemplaren. De internationale distributie wordt verzorgd door Idea Books (Amsterdam). De overige zwart-wit foto’s zijn verzameld in de collectie Roads and Trees.

Deze tekst is gepubliceerd in REALmag – een zichzelf ontdekkend magazine over identiteit, kunst en wetenschap  #3 Zwart-witdenken, p. 25, 2015.

Photos: © Abbas Kiarostami