Copyright Featured Image and Page Header Image: Tobis Filmkunst / HAPAG.
De eerste avondvullende Duitse geluidsfilm
Ruttmann’s reisjournaal-collage is de eerste avondvullende Duitse geluidsfilm en ontstond als samenwerkingsproject tussen rederij Hapag en het filmbedrijf Tobis.
In de film buitelen documentaire opnamen van zeer verschillende en soms exotische culturen over elkaar. Met deze stortvloed aan beeldfragmenten wilde Ruttmann de overeenkomsten tussen de verschillende volkeren onderstrepen. Dankzij de toen nog gloednieuwe geluidstechniek kon hij een score laten maken door Wolfgang Zeller, die fungeert als onmisbaar ondersteunend element bij deze zorgvuldig gecomponeerde filmbeeldenreeks.
De tussentitels geven de film een indeling in een aantal grote thema’s zoals godsdienst en oorlog, maar de compilatie bevat vooral een aaneenschakeling van talloze motieven uit het dagelijks leven, wereldwijd. Ruttmann presenteert zijn ‘remix’ van beelden en geluiden als het resultaat van een denkbeeldige wereldreis van een matroos op een oceaanstomer van de opdrachtgever, de rederij Hapag (Hamburg-Amerikanische Packetfahrt Actiengesellschaft).
Het is mogelijk MELODIE DER WELT te kenschetsen als een van de allereerste found footage films, het is immers een reeks van bestaande beelden die subtiel gecombineerd worden met een gelaagde geluidsband die bestaat uit muziek, gesproken woord, omgevingsgeluiden en stiltes. Het enige verschil is dat de beelden niet uit de collectie van een filmarchief afkomstig waren, want Ruttmann heeft zijn film samengesteld uit actuele opnamen die door zijn team van cameralieden bijeengesprokkeld waren op alle continenten. Ze kwamen van hun reis terug met circa 16.000 meter filmmateriaal, dit werd door Ruttmann in zijn montage teruggebracht tot circa 1.100 meter.
Walter Ruttmann (1887 – 1941)
Walter Ruttmann studeerde architectuur en was schilder en grafisch ontwerper. Zijn portretten en affiches genoten enige faam, maar in 1919 begon hij een eigen filmproductiebedrijf en in 1923 verhuisde hij van München naar Berlijn. Hij verwierf roem als pionier van de korte abstracte films, zowel avant-garde als reclamefilms, vergelijkbaar met werk van kunstenaars als Viking Eggeling, Hans Richter en Oskar Fischinger.
In de Berlijnse filmindustrie begon hij zijn carrière als ontwerper van special-effects, maar hij maakte al snel de overstap naar de onafhankelijke creatieve documentaire, te beginnen met de zwijgende reportagefilm over het leven in de grote stad: BERLIN DIE SINFONIE DER GROSSSTADT (1927). Deze ‘Querschnitt film’ of ‘city symphony’ had internationaal groot succes en werd bijvoorbeeld ook veelvuldig vertoond door de Nederlandsche Filmliga. Twee jaar later maakte hij MELODIE DER WELT, die minder enthousiast ontvangen werd.
Zijn ervaringen als dienstplichtige in de Eerste Wereldoorlog maakte hem een pacifist. Toch verleende hij medewerking aan propagandafilms van het nazi-regime. In 1941 stierf hij in Berlijn aan zijn verwondingen die hij opliep bij het maken van een documentaire aan het Oostfront.
David Bordwell over Melodie der Welt
“Melodie der Welt is credited with being the first German sound feature. Financed by a steamship company, it purports to follow a sailor on a huge liner around the world to exotic countries. Ruttmann takes footage from English, Greek, Japanese, and other cultures and cuts them together by topic to emphasize the similarities. Religious ceremonies are compared, military exercises intercut, children’s games assembled into a montage, people playing music, and so on. The laudable goal is to make customs of “exotic” peoples seem less remote and strange by showing them doing things that are not all that different from what Europeans do. A pity this was happening just before the Nazis sought to eradicate such notions of universal humanity.” Source: http://www.davidbordwell.net/blog/2008/12/10/preserving-two-masters/
Malte Hagener (2007) over Melodie der Welt
[…] “Ruttmann proudly presents us with faraway and exotic places, with strange looking buildings, musical instruments and diversions, with customs and types of entertainment from cultures and places largely unknown to Westerners at that time.” [p. 214] […] “The first part of Ruttmann’s film deals with architecture, traffic, religion, and war; the second part shows images of children, sailing and rowing, hunting and agriculture, and sports; while the third part is concerned with women, languages, food, dance, music, theatre, entertainment and work.” […] “Ruttmann was fond of recognising abstract patterns in photographically produced images.” [p. 214-215] Bron: Malte Hagener (2007) Moving Forward, Looking Back: The European Avant-Garde and the invention of Film Culture 1919-1939, Amsterdam: Amsterdam UP, pp. 205-234.
Melodie der Welt(1929) – Duitsland, 1929, 49 min., zw/w., Regie Walter Ruttmann.
Mogelijke voorfilm: Opus II (Walter Ruttmann, 1921, 4 min.)
Aanbevolen aanvullende literatuur
-
http://afk-filmkreis.de/index.php/site/page?view=docs.montage.ruttmann
-
http://www.filmportal.de/person/walther-ruttmann_073d7d0d1c4b4c538b0b3db7ec60e44e
-
http://www.mennoterbraak.nl/tekst/_fil001film01_01/_fil001film01_01_0285.php
