Skip to main content
Copyright Featured Image and Page Header Image: Gaumont.

Vertederend, aandoenlijk, vervreemdend, onvergetelijk

Jean Vigo heeft kort geleefd (1905-1934): hij stief op 29-jarige leeftijd aan tuberculose. Hij liet een klein aantal films na (zijn compleet werk past op een dubbel DVD), maar dat kleine oeuvre heeft wel grote indruk gemaakt op heel veel mensen. En wat mij betreft is l’Atalante (1934) zijn mooiste film. Waarom?

Ten eerste: de tragiek van de overlevering van de film. Jean Vigo stierf zonder een definitieve versie te kunnen achterlaten. De distributeur Gaumont ging bij de uitbreng in 1934 knoeien aan de kopie, want ze waren bang dat er geen publiek zou komen. Wat een miskleun, wat een minkukkels! Inderdaad trok de film destijds weinig publiek. In 1991 is de film zo goed als mogelijk is gereconstrueerd en gerestaureerd, met medewerking van dezelfde firma Gaumont. Eindelijk gerechtigheid na tientallen jaren kwakkelen.

Ten tweede: de allure van de film. De film speelt zich af op een klein binnenvaartschip in Frankrijk. Het is een road-movie maar de reis gaat over kanalen en rivieren. De muziek van Maurice Jaubert past hier perfect bij, we horen de machinekamer terug in zijn score. De zwart-wit beelden van camerman Boris Kaufman geven een betovering aan het landschap en aan de personages aan boord.

Jean Vigo wordt gerekend tot het poëtisch realisme, maar dan wel met een scherp randje. De schipper heeft bijvoorbeeld te maken met veeleisende reders, het is sappelen om rond te komen. Altijd haast om de volgende vracht af te leveren. Jean Vigo blijft niet steken in mooie plaatjes van de rivieren, maar geeft een vrolijk en soms lichtelijk surrealistisch beeld van het leven aan boord.

De oude excentrieke matroos, père Jules, is een prachtrol voor Michel Simon. Hij vertolkt hier de rol van een wonderlijke man, met talloze woeste verhalen en een hok vol zwerfkatten. Het scheepsknechtje is een verlegen jongen die verbaasd om zich heen kijkt. Een perfect contrast en aanvulling.

Hoofdpersonen zijn de schipper en zijn jonge bruid. De film begint bijna als een zwijgende film. We zien een dorpje bij de rivier. Er is het bruidspaar. Ze gaan aan boord, worden uitgezwaaid en vertrekken. Het is vertederend, aandoenlijk, vervreemdend, onvergetelijk.

De bruid wordt vertolkt door Dita Parlo. Een prachtige actrice, die een soortgelijke rol had in de zwijgende film Au Bonheur des Dames (Julien Duvivier, 1930).

Documentatie
Introductions
Reviews
Blogposts
Essays
Books
  • L’herminier, Pierre (1967) Jean Vigo. Paris: Edition Seghers.
  • Salles Gomes, P. E. (1972) Jean Vigo. London: Secker & Warburg (translated from the French edition, first pubished by Editions du Seuil, Paris, 1957)
  • Temple, Julien (2005) Jean Vigo: Passion for Life. Manchester: Manchester University Press.
  • Warner, Marina (2016) l’Atalante (BFI Film Classics)