Skip to main content

Kwantitatief onderzoek in het filmfestivalcircuit

By September 27, 2019May 19th, 2023Film studies
Copyright Featured Image:  Festival Atlas.
Copyright Page Header Image: promotiefoto Vue Openlucht Filmfestival, Stadspark Berg & Bos, Apeldoorn. Bron: Naober Magazine
De tekst is gepubliceerd op de website van Festival Atlas: http://www.festivalatlas.nl/onderzoek-naar-filmfestivals/

De Festival Atlas bevat het meest volledige structurele kwantitatieve onderzoek van filmfestivals in Nederland.

 

Op het vlak van vergelijkbare actuele onderzoeken en inventarisaties zijn internationaal en nationaal een aantal interessante initiatieven en projecten te signaleren, zowel binnen als buiten de filmsector. Hier volgt een beknopte inventarisatie.

Het internationale filmfestival circuit

In de 21e eeuw kwam internationaal een stroom wetenschappelijke publicaties op gang met analyses van het internationaal filmfestivalcircuit. Filmwetenschappers Skadi Loist (Filmuniversität Babelsberg Konrad Wolf) en Marijke de Valck (Universiteit Utrecht) publiceerden op de website Filmfestivalresearch.org een omvangrijke thematische bibliografie, die ze regelmatig actualiseren. URL: http://www.filmfestivalresearch.org

Filmwetenschapper Skadi Loist heeft de leiding over een Duits onderzoeksproject dat de filmcirculatie in het internationale filmfestivalcircuit in kaart wil brengen en de impact hiervan op de mondiale filmcultuur. URL: https://www.imf.uni-rostock.de/forschung/kommunikations-und-medienwissenschaft/bmbf-projekt-zirkulation/

Onafhankelijk onderzoeker Tanja C. Krainhöfer is de initiatiefnemer van de website Filmfestival-studien.dewaar diverse analyses van het festivallandschap verzameld worden. Vanaf mei 2018 is het thematijdschrift Focus: Festivals opgestart (in samenwerking met het vaktijdschrift Filmblickpunkt: Film). URL: http://www.filmfestival-studien.de

Kwantitatief onderzoek naar de programmering van de Berlinale: http://film-und-gesellschaft.de/wp-content/uploads/2017/03/cinearte.pdf

In 2013 voerde de onafhankelijke onderzoeker Stephen Follows een kwantitatieve inventarisatie uit, resulterend in een Film Festival Survey. Deze is beschikbaar in drie artikelen op zijn website. URL: https://stephenfollows.com/many-film-festivals-are-in-the-world/

In 2015 werd het prototype van de Europese filmfestival webplatform Festival Box Office (FBO) gepresenteerd op de European Film Market tijdens de Berlinale. Een jaar later was de database klaar voor gebruik. URL: http://festivalboxoffice.org/welcome/#about

De website DAfilms.com is de Europese Video-on-Demand streaming site voor documentaire-festivalfilms, met blogteksten en ‘curated programs’. Een initiatief van Doc Alliance, de samenwerking van zeven Europese documentaire-filmfestivals. URL: https://dafilms.com

Tevens bestaan er vele internationale cinefiele community sites zoals onder andere Indiewire.com (sinds 1996), ICSfilm.org (International Cinephile Society, sinds 2003), Mubi.com (sinds 2007) en Festivalscope.com (sinds 2010).

De Nederlandse cultuursector

De internationale context wordt sinds 1998 verzameld op de website van Compendium: Cultural Policies & Trends. Het hoofdkantoor is gevestigd bij de Boekmanstichting in Amsterdam. Lees verder: https://www.culturalpolicies.net/web/index.php

De inventarisatie van de regionale en lokale cultuursector in Nederland is nog verbrokkeld. De Boekmanstichting deed in 2017 samen met Pyrrhula Research Consultants onderzoek naar de behoefte aan cultuurstatistieken bij de beleidsmakers van gemeenten en provincies. De eerste bevindingen staan in het onderzoeksverslag De cultuurindex en de regio: wensen van gebruikers op lokaal niveau (2017). De ambitie is te komen tot meer afstemming en samenwerking, zodat afdoende cijfermatige onderbouwing mogelijk is voor de ontwikkeling van toekomstbestendig cultuurbeleid. Meer onderzoek is nodig om relevante indicatoren te verzamelen op het gebied van productie, distributie en afnamen van publieke en private kunst en cultuur op lokaal niveau. Lees verder: https://www.boekman.nl/regionale-cultuurindex/

De stichting Rotterdam Festivals richt zich op de coördinatie van het stedelijk evenementenbeleid, gericht op de realisatie van een karakteristiek festivalaanbod en de stimulans van cultuurparticipatie van een breed publiek in Rotterdam. Een van de ondersteunende taken is het uitvoeren van publieksonderzoek, met een inventarisatie van de publieksegmenten bij de lokale stadsfestivals en leefstijlprofielanalyses van klantbestanden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de Mosaic software. Lees verder:http://www.rotterdamfestivals.nl/zakelijk/publiek-leren-kennen/publieksonderzoek/#onderzoek-bij-festivals

Sinds 2000 bestaat bij het inventariseren en beoordelen van het gemeentelijk cultuurbeleid het richtinggevende ringenmodel dat Cor Wijn ontwikkelde voor VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten). Dit ringenmodel is opgenomen in de serie ‘Handreikingen voor bestuurders van provincies en gemeenten’. Voor de filmsector bestaan inmiddels drie edities: Filmtheaters en cultuurbeleid (2001 en 2010) en Filmtheaters in beweging (2015). Filmfestivals zijn (nog) niet in het model opgenomen. In de meest recente editie van de handleiding staan wel vijftien landelijke filmfestivals genoemd. URL:https://vng.nl/files/vng/vng/documenten/extranet/sez/joc/ringenmodel_gem_cultuurbeleid.pdf

De inventarisatie van de landelijke cultuursector in Nederland gebeurd in de Cultuurindex. Dit is een initiatief van de Boekmanstichting en het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) waarmee het gehele culturele landschap van Nederland in kaart wordt gebracht. Op dit moment is alleen de stand van zaken in de periode 2005-2015 onderzocht. Op de website cultuurindex.nl worden updates geplaatst. De databank biedt een inventarisatie van culturele activiteiten en infrastructuur in Nederland, met als focus vier pijlers:

  1. Capaciteit (de cijfers over het aanbod van kunst en cultuur),
  2. Participatie (trends in de vraag naar kunst en cultuur),
  3. Geldstromen (financiële gegevens over de cultuursector)
  4. Concurrentie (cijfers over de positionering van de Nederlandse cultuursector).

De publicatie analyseert op basis van meer dan tachtig indicatoren de ontwikkelingen binnen vijf sectoren: podiumkunsten, beeldende kunsten, letteren, erfgoed en film. URL: https://www.boekman.nl/cultuurindex/

De inventarisatie van cijfers en trends van de filmsector worden door de Cultuurindex ontleend aan de serie Film Facts & Figures of the Netherlands en de Bioscoopmonitor. Een korte toelichting op beide publicaties:

Het Nederlands Filmfonds publiceert een jaarrapportage in de vorm van Film Facts and Figures of the Netherlands: cijfermateriaal gericht op internationale filmprofessionals. Van een aantal grote Nederlandse filmfestivals worden de bezoekcijfers vermeld, daarnaast is er een inventarisatie van het aantal Nederlandse films op buitenlandse filmfestivals. Tevens bevat het rapport sinds 2016 informatie ontleend aan de Festivalatlas. URL: https://www.filmfonds.nl/page/2898/film-facts-figures

De Bioscoopmonitor is hetjaarlijks marktonderzoeksrapport opgesteld door de Stichting Filmonderzoek in opdracht van de brancheverenigingen Filmdistributeurs Nederland (FDN) en de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF). Deze jaarrapportage richt zich vooral op het in kaart brengen van het landelijk filmbezoek in filmtheaters, met specifiek aandacht voor patronen in het bezoek aan Nederlandse films. Kerngetallen op het vlak van filmfestivals blijven hierbij grotendeels buiten beeld. URL: https://www.filmonderzoek.nl/onderzoeksdatabase-stichting-filmonderzoek

Het Filmjaarboek bestaat sinds 1981 en bevat de beschrijving en de credits van alle bioscoopfilms die in een bepaald kalenderjaar zijn uitgebracht. Festivalvertoningen en festivalprogramma’s worden niet vermeld. Het Filmjaarboek bevat wel een opgave van de Nederlandse ‘grote filmprijzen’ van elk jaar, uitgereikt op vijf filmfestivals: het IFFR, IDFA, Nederlands Filmfestival, Cinekid en HAFF. De lijst is aangevuld met de vermelding van de bekroonde films van vier grote internationale Europese filmfestivals (Berlijn, Cannes, Locarno, Venetië) plus de European Film Awards en de Academy Awards (Oscars). URL: https://www.aup.nl/en/author/512622/stichting-filmuitgaven

Toekomstmuziek

De reeks Filmjaarboeken bevat een waardevolle dataset van ruim drie decennia Nederlandse filmcultuur. Het zou geweldig zijn deze dataset te digitaliseren en te kunnen koppelen aan de databanken van de verschillende Nederlandse grote filmfestivals, omdat dan een integraal beeld van de Nederlandse filmfestivalcultuur door de jaren heen gegeven kan worden.

Eerst moeten we de inventarisatie van filmfestivals in Nederland volledig hebben. De Festival Atlas is tot nog toe de eerste en enige databank die een zo volledig mogelijk jaaroverzicht bevat. Dat doel blijkt een uitdaging, want de informatie ligt verspreid en soms verborgen. Bij elke editie van de Festival Atlas staat een verantwoording van de bronnen die we gebruiken. Ter aanvulling hier een schets van ons parcours dat we volgen bij het uitvoeren van de jaarlijkse inventaris.

Bronnen voor kwantitatief onderzoek van filmfestivals in Nederland

Onze eerste stap bij de inventarisatie van filmfestivals in Nederland is raadpleging van de databank van het Nederlands Filmfonds: welke filmfestivals hebben een bijdrage aangevraagd en welke filmfestivals hebben een bijdrage ontvangen? Dit resulteert in een eerste lijst van institutioneel erkende filmfestivals. Hier past een woord van dank voor de medewerking en de gastvrijheid die we genoten hebben bij het verzamelen van de gegevens. Het Nederlands Filmfonds functioneert correct en klantvriendelijk: de informatie is openbaar toegankelijk, maar de data worden afdoende beveiligd. We hebben onze festivaldata gedeeld met het Nederlands Filmfonds, dit resulteerde in structureel een extra pagina in het jaaroverzicht van Film Facts & Figures of the Netherlands.

De tweede stap bij onze inventarisatie is de aanvulling van deze compacte basislijst van filmfestivals door raadpleging van de maandagenda’s zoals gepubliceerd in de Filmkrant. Deze filmagenda blijkt een heel waardevolle bron (en is ook online te raadplegen via de pdf van de papieren versie). Daarnaast is de nieuwsrubriek in de Filmkrant een onmisbare informatiebron. Deze nieuwsberichten zijn beschikbaar in een digitaal open access archief en worden ook verspreid via Facebook. Hier past een compliment aan de redactie van de Filmkrant, want zij houden op zorgvuldige wijze de vinger aan de pols van de filmcultuur in Nederland en daarbuiten (in 2012 werd bijvoorbeeld het internationale filmjournalistiek platform Festivalists.com opgericht). Andere waardevolle signaleringen van specifiek filmfestivals in Nederland staan op de websites van Cineville.nl, HollandFilmNieuws.nl, Filmnieuws.nu en cine.nl.

De inventarisatie van filmfestivals in Nederland krijgt een hoge mate van betrouwbaarheid en volledigheid op basis van de gegevens die beschikbaar werden gesteld op deze platforms voor het uitdragen van filmnieuws door professionals. Daarnaast worden ook institutionele en commerciële online-bronnen geraadpleegd.

Sinds 2016 hebben we deze inventarisatie drie keer uitgevoerd. De eerste twee keer hebben we ondanks alle zorgvuldigheid toch een klein aantal filmfestivals over het hoofd gezien. We menen dat de 2018-editie van de Festival Atlas een uiterst volledig jaarbeeld geeft, maar aanvullingen en correcties blijven welkom.

Alle bronnen op een rij gezet:
Overheid
Journalistiek
Bedrijven
Internationaal
Tevens werden ter controle ook de websites van alle gevonden filmfestivals geraadpleegd.
Literatuur
  • Broeren-Huitenga, J. (2017) ‘Festivallandschap in kaart gebracht: Zijn we al festivalmoe?’, in: Graveland, M. & H. Beerekamp (eds. 2017) Filmjaarboek 2016/2017, Amsterdam: Amsterdam University Press, pp.18-20.
  • Vliet, H. van (red. 2012) Festivalbeleving. Utrecht: Hogeschool Utrecht.
  • Vliet, H. van (2016) Festival Atlas 2015. Amsterdam: Plan B. Publishers. URL: festivalatlas.nl
  • Vliet, H. van (2017) Festival Atlas 2016. Amsterdam: Plan B. Publishers.URL: festivalatlas.nl
  • Vliet, H. van (2018) Festival Atlas 2017. Amsterdam: Plan B. Publishers.URL: festivalatlas.nl
  • Vliet, H. van (2018) Festival Atlas 2017. Amsterdam: Plan B. Publishers.URL: festivalatlas.nl
  • Vliet, H. van (2019) Festival Atlas 2018. Amsterdam: Plan B. Publishers.URL: festivalatlas.nl

 

 

Recommended For You

Film studies IFFR 2002

IFFR 2002

Peter BosmaSeptember 14, 2021
Film studies Some Considerations on the Diversity of Cinema Programs in the Digital Age: Notes and Topics for Discussion

Some Considerations on the Diversity of Cinema Programs in the Digital Age: Notes and Topics for Discussion

Peter BosmaApril 25, 2021
Film studies Heritage of Children’s Films

Heritage of Children’s Films

Peter BosmaJune 3, 2020