Featured Image and Page Header Image: Collection Eye Filmmuseum, Amsterdam. Copyright: Sovkino.
Catalogus IFFR 1998
“Soviet-filmklassieker over de liefde tussen een jonge arbeider en de vrouw van een vishandelaar met een voor die tijd opmerkelijke joodse thematiek. Een meeslepende film waarin revolutionair pathos hand in hand gaat met een ontluikend joods zelfbewustzijn.
Het verhaal: in een kleine provinciestad aan de oevers van de Wolga wordt de onstuimige havenarbeider Artem verliefd op de mooie vrouw van de rijke vishandelaar. De laatste huurt daarop een bende in om Artem de stuipen op het lijf te jagen. Artem wordt in de rivier gegooid, waarna hij te hulp wordt geschoten door Kaïn, een arm joods schoenlappertje.
Kaïn i Artem staat in de traditie van de Russische montage-cinema. De muzikale begeleiding probeert naar analogie van de aard van de film het karakter van een ‘Russische ballade’ op te roepen. Daarom werd gekozen voor Russische volksmelodieën en dansritmes, gecombineerd met jiddische en communistische liederen, gespeeld op (knoppen)accordeon, viool en slagwerk. Samenstelling van de score: Greetje de Oude en Olivier de Jonge. Supervisie: Stefan Ram. Gerestaureerde kopie.”
Filmliga programma, Bologna 1998
KAIN I ARTEM (USSR, 1925) R.: P. Petrov Bytov. S.: based on the story of Maxim Gorky. Sc.: O. Kuznetsova, E. Neviagskaia, M. Remezova, P. Petrov-Bytov. F.: N. Usciakov, M. Kaplan. Scgf.: N. Duvorov, I. Mahlis. With: Elena Egorova (the wife), G. Uvarov (the husband), E. Gal’ (Kain), Nikolaj Simonov (Artem). P.: Sovkino (Leningrad). 35mm. L.: 1749m. D.: 82’ at 18 f/s. Dutch intertitles. Print: Nederlands Filmmuseum. Music: Greetje de Oude (accordeon), Olivier de Jonge (violin), Wouter Popma (percussion).
“It is not by chance that director Pavel Petrov decided to take the additional name of “Bytov”, as it means “one coming from everyday life”. He was indeed fascinated by the idea of portraying everyday life, in particular about downtrodden slum dwellers, and this interest brought him closer to Maxim Gorky’s poetic approach. However, while working on the film script he decided to strengthen as much as possible the political meaning of the story by the father of Socialist Realism, by adding to it some scenes depicting the birth of revolutionary awareness in Artem, a Russian stevedore educated by Kain, a Jewish shoemaker.
However, as Adrian Piotrovsky, one of the most authoritative cinema thinkers of the time, has written, the Petrov-Bytov method, although “well meant”, is quite often closer to the mystic and decadent style of Leonid Andreev than Gorky’s realism. In several instances (for example in the scene at the inn) we may perceive the influence of German Expressionism in the film style, its light and shade at play, but the director seems capable of reconciling it with the lively and true expressions in the faces of poor people from the Volga.
Anatolij Lunaciarsky, a leading figure in Soviet cultural life of the time, has defined Kain i Artem “one of the masterpieces of our cinema”. In 1932 sound was added to the film in Paris by Abel Gance, and then it was brought back again to the Soviet Union where it enjoyed a second life as sound movie.” (Natalia Noussinova)
Kain and Artem, shown at the Jerusalem Film Fest, July 1999
“In a small provincial town on the banks of the Volga, a poor porter named Artem falls in love with the beautiful wife of the fish merchant. The latter is not pleased with this and hires a gang to scare Artem away from the village. Artem is thrown into the river and is saved by a Jewish shoemaker, Kain. Kain and Artem is one of the few Soviet Jewish movies that is not based upon a Jewish literary source. The influence of the Communist regime is strongly felt here, which made the film a source of criticism and ridicule among U.S. critics during the 1930s. Still, a sober look at this film from the end of the century, after the collapse of the Soviet Union, gives it a nostalgic dimension and permits a rare view of the revolutionary pathos and the reawakening of Jewish identity during those years. Moreover, produced under the artistic revolution that the Bolsheviks brought, it meets the famous Soviet standards for montage. Though produced after the invention of sound movies, it was never intended as a talkie.”
Kain i Artem – USSR, 1929, 86 min. (6 aktes). Duitse distributietitel: Das Lied vom Alten Markt. Regie: Pavel Petrov-Bytov. Productie: Lenfilm. Naar de gelijknamige novelle van Maxim Gorki. Camera: N. Uschakov. Met: Nicolai Simonov (Artem), E. Gal (Kain), J. Jegorova, G. Uvarov.
Vertoningen
-
In 1932 in De Uitkijk, in het vijfde seizoen van De Filmliga. Als voorfilm werd destijds de korte film SCHEVENINGEN vertoond. Een jaar later werd de film herhaald, dit keer met ROMANCE SENTIMENTALE (1930) als voorfilm.
-
In 1998 op het International Film Festival Rotterdam
-
In het seizoen 1999-2000 werd Kain i Artem tien keer vertoond in het kader van het landelijke Filmmuseum programma “Het tegengif van de Filmliga”, begeleid door Greetje den Oude (accordeon), Olivier de Jonge (viool) en Wouter Popma (slagwerk). Voorstellingen in Arnhem, Den Haag, Breda, Deventer, Eindhoven, Groningen, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht. Plus: festival Il Cinema Ritrovato, Bologna 1998.
Overzicht van overige zwijgende films in een Joodse setting
-
Jewish Luck (Evrejskoe stsjaste, Alexander Granovsky, USSR, 1925), met Solomon Mikhoel. Vertoond op 10 oktober 2013, in Eye Filmmusuem, met live muzikale begeleiding door Peter van Os (accordeon) en Michel Marang (klarinet).
-
Benya Krik (Vladimir Vilner, USSR, 1927). Vertoond op 21 februari 2010 in LantarenVenster, met live muzikale begeleiding door het Matt Darriau Paradox Trio (New York).
-
Through Tears (Gricher-Cherikover, USSR, 1928
-
DER GELBEN SCHEIN (Victor Janson, 1918, Germany), met Pola Negri. Remake: The Yellow Ticket (Raoul Walsh, 1931).
-
BREAKING HOME TIES (Frank Seltzer & George Rowlands, 1922, USA), http://www.jewishfilm.org/Catalogue/films/breakinghometies.htm& http://www.jewishfilm.org/Catalogue/silent.htm.
-
HUNGRY HEARTS (Mason Hopper, 1922, USA), Jewish immigrants in New York.
De Amerikaanse filmcriticus J. Hoberman (Village Voice) heeft zich verdiept in de Jiddisch-Russische film. Zie onder andere:
-
Hoberman, J., ‘A face to the shtetl: Soviet Yiddisch cinema 1924-1936’, in: Taylor, Richard & Ian Christie (eds), Inside the Film Factory. New Approaches to Russian and Soviet Cinema, London: Routledge, 1991, pp. 124-150.
-
Hoberman, J., ‘Beyond the Pale: Soviet Jews and Soviet Jewish Cinema’, in: ibidem, The Red Atlantis: Communist Culture in the Absence of Communism, Philadelphia: Temple University Press, 1998.
