Il Conformista (1970)

Copyright Featured Image and Page Header Image: Mars Film/Marianne Productions/Maran Film.

Il Conformista: de roman (1951) + de film (1970)

Hoofdpersoon Marcello is een rijke intellectueel die twijfelt over zijn seksuele geaardheid en zijn gevoelsleven in het algemeen. De roman van Moravia (1951) geeft een precieze omschrijving van zijn gedachtewereld en vertelt zijn verhaal in chronologische volgorde. In de film van Bernardo Bertolucci (1970) is gekozen voor een flash-back structuur.

In zijn jeugd heeft Marcello een traumatische ervaring gehad. Het is een smet op zijn leven die hij wil uitwissen, als een noodlottige verplichting. Hij is een man van kalme beredenering, maar ook een man van plotseling opvlammende passie en zelfvernietigingsdrang en vervreemding. Hij heeft een afkeer van geestelijk verval, verderf en onzuiverheid, maar het fascineert hem ook. Hij wil orde, rust en ingetogenheid. Zijn grondhouding is echter een passieve vorm van nihilisme en een overtuiging dat geluk onbereikbaar is voor hem. Hij denkt dat het noodlot zijn levensbestemming bepaalt. Hij wil normaal lijken, zich welbewust conformeren aan een burgerlijk leven in Italië in de jaren dertig, dit betekent een gezin stichten en zich aanpassen aan de uiterlijke regels van de rooms-katholieke kerk en de fascistische overheid.

De bureaucratie van het fascisme is gericht op het verdelen en verdoezelen van verantwoordelijkheid. Hij is een toeschouwer die de mechanismen van macht en terreur weliswaar doorgrondt, maar zich hier niet tegen verzet. Hij volgt de dienstaanwijzingen zonder tegenspraak en wordt medeplichtig aan moord op zijn vroegere professor. Hij beseft dat hij in een ontwrichte wereld leeft, en hij is zich bewust van de omkering van waarden om hem heen: de willekeur van het onderscheid tussen onrechtvaardig en rechtvaardig, verraad en heldendaad, dood en leven. Hij is wellicht op zoek naar zingeving, een waardige invulling van een zelfgekozen eenzaam bestaan, of hij wil zich verschuilen voor confrontaties, zich afschermen van zijn emoties.

Plato’s grot: de scène in de studeerkamer van professor Quadri

In de film Il Conformista is de verwijzing naar Plato’s grot toegevoegd door de scenarioschrijvers. Zie Wagstaff (2012, p. 51-56) en Kidney (1986, p. 8-9).

Het thema van de corrupte waarneming die los staat van de echte werkelijkheid keert terug in een andere film van Bertolucci, The Last Emperor (1987). De hoofdpersoon leeft in een strakke cocon, want als klein kind wordt hij in isolatie gehouden aan het keizerlijk hof als troonopvolger. Hij zit gevangen in een grot met schaduwbeelden. Maar ook de partijleiders zien later in de film slechts schaduwen van de realiteit.

Documentatie

• Wagstaff, Il Conformista, London: BFI, 2012.

• Restivo, … ‘From Index to Figure in the European Art Film: The Case of The Conformist’, in: R. Galt & K. Schoonover (eds.) Global Art Cinema: New Theories and Histories, Oxford: Oxford UP, 2010, pp. 164-180. URL: http://fadingtheaesthetic.files.wordpress.com/2013/09/galt-rosalind-shoonover-karl-global-art-cinema.pdf

• A. Cavaliere, ‘Contemporary Italian Cinema and Fascism: Memory, History and Politics in the Films of Bernardo Bertolucci’, in: Post Scriptum.orgno. 4 (2004). URL: http://www.post-scriptum.org/flash/docs2/art_2004_04_002.pdf

• M. Kidney, ‘Bertolucci ‘s The Conformist: A Study of the Flashbacks in the Narrative Strategy of the Film’, in: Carte Italiane, vol. 1 no.7 (1986). URL: http://escholarship.org/uc/item/9m0230kh

• Lopez, Daniel (1976) ‘Novel into Film: Bertolucci’s The Conformist, in: Literature/Film Quarterly, vol. 4 no. 4 (Fall 1976) pp. 303-312.

• Walker, Michael (1996) ‘Style and Narrative in Bertolucci’s The Conformist’, in: Cineaction 41 (October 1996) pp. 33-42.

• Orr, Christopher (1980) ‘Ideology and Narrative Strategy in Bertolucci’s The Conformist’, in: Film Criticism 4, no. 3 (Spring 1980), pp. …

Reviews

• http://www.brooklynrail.org/2005/07/film/the-relentless-sublimity-of-bertolucci-s

• http://thefashioneaste.com/2013/04/

• Filmmagie 618 (Oktober 2011)

Verfilmde romans van Moravia:

• 1944 Agostino – verfilmd door Mauro Bolognini (1962)

• 1951 Il Conformista – verfilmd door Bernardo Bertolucci (1970)

• 1954 Il Disprezzo – verfilmd als Le mépris (Jean Luc Godard, 1963)

• 1957 La Ciociara – verfilmd als Two Women (Vittorio de Sica, 196)

• 1960 La Noia – verfilmd door Damiano Damiani (1963) en als L’ennui (Cedric Kahn, 1998)

Enkele andere Italiaanse films over de fascistische periode in Italië:

• 1960 La lunga notte del ’43 (It Happened in ’43, Florestano Vancini, gebaseerd op een kort verhaal van Giorgio Bassani.

• 1970 Strategia del ragno (The Spider’s Stratagem, Bernardo Bertolucci, geïnspireerd door een kort verhaal van Borges.

• 1970 Il giardino dei Finzi-Contini (The Garden of the Finzi-Contini’s), gebaseerd op een roman van Giorgio Bassani.

• 1972 Film d’amore e d’anarchia (Love and Anarchy, Lina Wertmuller).

• 1975 Pasqualino Settebellezze (Seven Beauties, Lina Wertmuller).

• 1975 Salò o le 120 giornate di Sodoma (Salò, or the 100 Days of Sodom, Pier Paolo Pasolini).

• 1977 Una Giornata particolare (A Special Day, Ettore Scola).

• 1979 Cristo si è fermato a Eboli (Christ Stopped at Eboli, Francesco Rosi), gebaseerd op de roman van Carlo Levi.

• 1982 La notte di San Lorenzo (The Night of San Lorenzo, gebroeders Taviani).

Verblinde conformisten, dwalend in schijnwerkelijkheden

• The Truman Show (1998)