Copyright Featured Image and Page Header Image: Jelle van der Hijden, de Panamese Vlag.
Herinneringen van een Rotterdamse sneak master
De oorsprong
De ‘sneak preview’is een oude vorm van een interactieve filmvertoning. Oorspronkelijk was een sneak preview in Hollywood een testvoorstelling, waarbij de reacties van het publiek op een gloednieuwe film gepeild werden en de eindmontage eventueel werd bijgesteld.In de jaren negentig werd het fenomeen van de sneak preview een nieuw leven ingeblazen, in Nederland gebeurde dit voor het eerst in 1992 de studentenbioscoop Kriterion in Amsterdam. LantarenVenster volgde kort daarna.
De routine
Op elke maandagavond was in een gloednieuwe film te zien, voordat ze in landelijke première zouden gaan. Welke film werd vertoond was geheim. In de filmladder stond hoogstens een cryptische omschrijving die voor de goede verstaander duidelijk genoeg kon zijn. Als gastheer van de maandagavond hield ik steeds een korte aankondiging met als doel de suspense aan te wakkeren (en reclame te maken voor de films die buiten de sneak bij ons te zien waren).
Na afloop van de voorstelling werd een publieksenquête gehouden, met een scheurkaart waar de waardering kon worden aangegeven met een schaal van 1 tot 10. Zowel bij de score van 1 als bij 10 stond de toelichtende kreet “Zeldzaam”. Dit was een mooi ironische vondst van onze huisontwerper Jelle van der Hijden, die als participerend ingestelde freelancer ook enige tijd een sneak column schreef in de maandelijkse programmagids van LantarenVenster.
Vanaf het allereerste begin tot en met januari 2002 mocht ik optreden als de sneak master van LantarenVenster. We begonnen aanvankelijk kleinschalig in Venster 3, maar al snel was een verhuizing naar de grotere zaal van Venster 1 noodzakelijk, want de sneak preview kreeg een trouwe schare van bezoekers.
De toeschouwers van de sneak preview wisten niet wat hij of zij ging zien, het normale beslissingsproces van filmkeuze werd dus afgesneden. Dit betekende een risico voor de bezoeker, want hij of zij ging tijd en geld besteden aan wat mogelijk een tegenvallende film kon zijn.
Waarom zou je naar de sneak gaan?
Deze vraag is te pareren met drie argumenten. Ten eerste: onze slogan om publiek te lokken had als kern dat het bij de sneak preview mogelijk is om als een van de eerste toeschouwers de nieuwste films te zien, nog voordat de recensies verschijnen. Vorm geheel zelfstandig uw eigen mening, zonder invloed van journalisten! Bezoekers van de sneak preview konden zich dus onderscheiden van de massa en zich profileren als de harde kern binnen de schare van filmliefhebbers.
Een tweede argument was het ervaringsfeit dat de sneakers films zien, waar ze anders niet heen zouden gaan en die verrassend vaak toch goed bleken te bevallen. De sneak preview bleek dus in de meeste gevallen een positieve verrassing op te leveren en ook een bron van nuancering van allerhande soorten vooroordelen te zijn.
Een derde argument was het verschijnsel dat de sneak preview in feite een filmclub werd: de tweede avondvoorstelling op de maandagavond werd vaste prik bij diverse Rotterdamse vriendengroepen, de sneak was voor hen een vast moment in de week, met een rondje drank vooraf en vele rondjes achteraf. In Amsterdam had de sneak preview in Kriterion vooral een studentenpubliek, in Rotterdam had de creatieve klasse van ontwerpers, kunstenaars en architecten de smaak te pakken gekregen. Zij vormden een informele klankbordgroep: hun oordeel gaf een indicatie welke films ook door het gewone LV-publiek gewaardeerd zou kunnen worden.
Toppers
Ik koester een goede herinnering aan vele films die ik in de sneak preview zag. Een van de eerste toppers was bijvoorbeeld TWELVE MONKEYS (Terry Gilliam, 1995). We vertoonden ook de beste kassakrakers uit de Polygram-stal, onder andere TRAINSPOTTING (1996), FARGO (1996) en THE BIG LEBOWSKI (1998). Andere echte sneak-hits waren Spaanse films zoals LA ARDILLA ROJA (1993) of ABRE LOS OJOS (1997) of TODO SOBRE MI MADRE (1999).
In de jaren negentig waren ook de Deense Dogma films populair, met FESTEN (1998) als hoogtepunt. Maar verder scoorde toch vooral een specifiek soort Amerikaanse films hoog: eigenzinnige Hollywood producties zoals CLOCKERS (1995), GET SHORTY (1995), HARD EIGHT (1996), COP LAND (1997), PI (1998), FIGHT CLUB (1999), THE VIRGIN SUICIDES (1999, deze film werd overigens kort daarna succesvol bewerkt tot toneelvoorstelling bij het Productiehuis van de Rotterdamse Schouwburg), BEING JOHN MALKOVICH (1999), EYES WIDE SHUT (1999), MAGNOLIA (1999), DONNIE DARKO (2001) of VANILLA SKY (2001, dit was de verrassend geslaagde remake van ABRE LOS OJOS). In alle boeken over film in de jaren negentig wordt THE BLAIR WITCH PROJECT (1999) genoemd als baanbrekend fenomeen, maar in de sneak cirkel van Rotterdam werd slechts koeltjes gereageerd op deze hype.
Zeldzame momenten
Een ‘zeldzaam’ moment was de Kerstweek van 1999, toen zocht ik natuurlijk een geheide hit om op gepast euforische wijze het kalenderjaar mee af te sluiten. Distributeur Columbia Tri Star had nog wel een nieuwe leuke film voor me zeiden ze: AMERICAN BEAUTY. Regisseur Sam Mendes was toen nog een onbekende naam, laat staan dat iemand gehoord had van scenarioschrijver (en co-producent) Alan Ball. De sneak score na afloop was (achteraf voorspelbaar) bijzonder hoog. Op dat soort momenten functioneerde de sneak preview als de beste manier voor het creëren van een positieve buzz bij de uitbreng van een film.
Tijdens de zomermaanden hielden we steeds een sneak pauze, met uitzondering van een jaar waarin ik tijdens de Pleinbioscoop een LV-sneak mocht presenteren, met ruim tien keer zo veel publiek als normaal. Dit was mijn Mussolini-moment, wat me kennelijk zo overdonderd heeft dat ik de titel van de film ondertussen vergeten ben.
Een hoogtepunt van elk sneak seizoen was de ‘Festival Preview’, traditioneel op de laatste maandagavond voor aanvang van het International Film Festival Rotterdam. Gegarandeerd volle bak en een goede ambiance, met een inleiding door een festivalmedewerker. De titel van de film van de Festival Preview werd weliswaar van tevoren aangekondigd, maar desondanks was het sneak gevoel elke keer weer tintelend aanwezig. LOLA RENNT (1998) was een van de meest overrompelende festivalsurprises.
