Hannah Arendt (2012)

Copyright Featured Image and Page Header Image: Heimatfilm/ Amour Fou Productions/MACT Productions.

De denkende mens

De Holocaust is een niet te bevatten misdaad tegen de menselijkheid. Hoe pak je de rechtspraak hierbij aan? Wie zet je in de beklaagdenbank? Welke strafmaat is passend?

Deze vragen komen aan bod in de biografische film Hannah Arendt waar de focus ligt op de periode waarin ze gevraagd werd het Eichmann-proces in Jeruzalem te volgen, in opdracht van The New Yorker.

Het scenario zet kundig verschillende conflicten bij elkaar. Hannah Arendt genoot bekendheid als filosoof, onder andere door de publicatie van The Origins of Totalitarianism (1951). In het redactielokaal botsen bewondering en achterdocht want kan een academicus een goede journalistieke reportage maken? Ze was ook een geliefd docent aan een universiteit in New York. Haar studenten luisteren aandachtig maar er is duidelijk sprake van een kenniskloof: de jongelui hebben geen benul van de donkere tijden in het recente verleden in Europa. Het grootste conflict komt voort uit haar Duits-Joodse achtergrond. Ze heeft te maken met haar eigen trauma’s en met de emoties van haar vrienden in Israël en de Joodse gemeenschap in New York.

Haar verslag van het proces was controversieel, want ze constateert dat het grootste kwaad uitgevoerd wordt door een volstrekte onbenul die bevelen volgt zonder besef van een moreel kompas. Eichmann is in haar ogen geen duivel of oorlogsmisdadiger, hij is een huiveringwekkend saaie ambtenaar die niet in staat is zelfstandig te denken. In het bureaucratische radarwerk dat de Holocaust mogelijk maakte functioneerde ook Joodse leiders die (te) weinig uitvoerde om onheil te voorkomen. Haar genuanceerde constatering zorgde voor grote emoties, die zich vertaalde in ongeremde haat en afschuw. Haar observatie van de banaliteit van het kwaad werd niet gewaardeerd en niet begrepen. De film toont de verhitte discussies en het verlies van redelijkheid bij haar vrienden. In een flash-back wordt het pijnpunt in haar verleden getoond: als student had ze een relatie met haar leermeester Martin Heidegger, die zich ontpopte als een laffe conformist en daarmee bewees dat ook een denkende mens zich kan verlagen tot halfhartige collaborateur van het naziregime.

De regisseuse

Margarethe von Trotta verhuisde in de jaren zestig naar Parijs en begon daar haar loopbaan in de filmwereld, als producente achter de schermen maar ook als actrice. In de jaren zeventig maakte ze haar regiedebuut, in samenwerking met haar toenmalige echtgenoot Volker Schlöndorff, met de boekverfilmingDie verlorene Ehre der Katarina Blum (1975). Ze heeft een oeuvre van respectabele moderne klassiekers gemaakt zoals onder andere Die bleierne Zeit(1981).

In de jaren tachtig maakte ze een andere biografische film, over de linkse communiste Rosa Luxemburg (1986). In 2009 nam ze het leven van de Middeleeuwse mystica Hildegard von Bingen als onderwerp. In beide films vertolkte actrice Barbara Sukowa op voortreffelijke wijze de hoofdrol. Hannah Arendtwerd in Nederland uitgebracht door distributeur Cinemien. De meest recente film van Margarethe von Trotta is Die abhandene Welt(The Misplaced World), deze ging in première tijdens de Berlinale 2015.

Documentatie

• https://www.filmportal.de/en/movie/hannah-arendt_a1d981f791ceb161e040007f01001d8e

Lovende recensies

Nederlands

• http://www.filmkrant.nl/_titelindex_H/9491

• http://www.filmkrant.nl/TS_mei_2013/9493

• http://www.filmmagie.be/review/hannah-arendt

• http://www.nrc.nl/nieuws/2013/05/02/critici-over-hannah-arendt-mooie-lofzang-maar-er-zit-veel-meer-in

• http://www.cinema.nl/artikelen/10186218/discussieren-en-zwijgzaam-roken

• http://8weekly.nl/recensie/film/margarethe-von-trotta-hannah-arendt-eigenzinnig-gelaagd-en-bewonderenswaardig/

Duits

• http://www.spiegel.de/kultur/kino/hannah-arendt-von-trotta-gelingt-ueberzeugendes-kinoportraet-a-876136.html

• http://www.berliner-zeitung.de/film/-hannah-arendt–denken-in-bildern,10809184,21413090.html

• http://www.critic.de/film/hannah-arendt-4651/

Engels

• http://www.hannaharendtcenter.org/?page_id=10356

• http://www.rogerebert.com/reviews/hannah-arendt-2012

• http://www.theparisreview.org/blog/2013/05/30/lonely-thinking-hannah-arendt-on-film/

• http://www.wsws.org/en/articles/2013/06/20/hann-j20.html

• http://www.spiegel.de/international/zeitgeist/magnificent-new-german-film-depicts-hannah-arendt-a-876955.html

Documentatie over Hannah Arendt

• Vita Active: The Spirit of Hannah Arendt(Ada Ushpiz, 2015). Zie: https://zeitgeistfilms.com/film/vitaactivathespiritofhannaharendt

• Elisabeth Young-Bruehl (1982) Hannah Arendt: For Love of the World

• Elisabeth Young-Bruehl (2006) Why Arendt Matters

• http://contemporarythinkers.org/hannah-arendt/essay/refugees/

• http://www.filosofie.nl/hannah-arendt/index.html

De reportage werd als boek uitgebracht: Eichmann in Jerusalem: A Report on the Banality of Evil(1963).