Featured Image and Page Header Image: Collection Eye Filmmuseum, Amsterdam. Copyright: AFKO Film.
Avant-garde in Rotterdam
De film begint met beelden van de Coolsingel, het verkeer en gebouwen, zoals het warenhuis ‘De Bijenkorf’. Deze beelden staan in contrast met het armoedige leven in het steegje: spelende kinderen, een kat in een venster, een moeder die borstvoeding geeft aan haar baby. De sequenties bewegen heen en weer tussen de steeg en de rijke stad, inclusief shots van welgestelde mensen in ‘Het Park’.
Op de geluidsband staat accordeon-muziek en enigszins vervreemdende muziek van violen, piano en blaasinstrumenten. De film werd in kringen van de Filmliga bijzonder goed ontvangen.
De Steeg (Jan Koelinga, 1932) is een ciné-poème dat het leven schetst in een steegje in de sloppenwijken van het centrum van Rotterdam.
De Steeg. Nederland 1932, 12 min. Regie: Jan Koelinga. Muziek: A. P. Bauer
Menno Ter Braak over De Steeg (in NRC 7 oktober 1933): “In de schaduw van den grooten Pabst debuteert deze week in Lumière de jonge Nederlander Jan Koelinga met een alleszins opmerkelijk filmpje, half documentaire, half ‘ciné-poème’: De Steeg. Koelinga blijkt in dit werk een ‘amateur’ in den besten zin des woords; hem ontbreken n.l. nog de technische geraffineerdheid van den vakman en de routine van den geschoolden regisseur, maar hij beschikt over een zuiver waarnemingsvermogen en een intuïtieve kennis van het menschelijk gebaar, die voor den cineast, zoodra hij met levende wezens werken gaat, volstrekt noodzakelijk is. Het is duidelijk, dat Koelinga uit de ‘school’ van Ivens komt en veel van diens methode (vooral fotografisch) moet hebben geleerd; even onmiskenbaar is, dat Koelinga nog teveel aan zijn voorbeeld hangt, nog te weinig zelfstandigheid bezit, om geheel van zijn illustere voorbeeld los te kunnen komen. Zijn film verraadt ook de beperkte middelen, waarmee hij moest volstaan; de camera is niet altijd rustig, de montage is dikwijls veel te schichtig en mist daardoor soms het beoogde effect; maar daartegenover staan talrijke goede dingen. Zoo is b.v. Koelinga’s blik op de menschentypen in het slop, waarvan hij de sfeer zoo nu en dan uitstekend heeft getroffen, zonder sentimentaliteit; hij zijn werkelijk steegbewoners, die hij filmt, geen tegen de lens loenzende figuranten van een atelierdecor. Vooral zijn kindergezichten zijn merkwaardig argeloos en daardoor naturalistisch-waarachtig. Tot een ‘aanklacht’ brengt De Steeg het overigens niet; Koelinga weifelt tusschen humor en objectieve schildering van het sinistere milieu: desalniettemin heeft de objectiviteit van het camera oog telkens een tragisch nevenaccent, door de gevoelige en juiste manier, waarmee Koelinga het detail van het sloppenleven vastlegt.
Minder geslaagd is de poging tot symboliek met filmmiddelen, waaraan Koelinga zich en passant ook even heeft gewaagd: de park- en zeemotieven, die op de wijze van het accordeon in de hoofden der steegbewoners worden geïnterpreteerd, zijn in deze montage alleszins banaal. Waarom beginnen jonge filmkunstenaars toch altijd met Kloos’ ‘De Zee is als mijn Ziel, in wezen en verschijning’ beeldende concurrentie aan te doen? Het vers is al niet zoo bijzonder treffend, op het beeldvlak doet het nóg goedkooper aan!…. Overigens zijn deze park- en zeeopnemingen op zichzelf beschouwd zeer poëtisch; zij worden pas banaal door de montage, die hen moraliseerend door de steegmotieven heenhaalt. Men zou Koelinga willen adviseeren, voorloopig het realisme boven de symboliek te verkiezen; als realist heeft hij reeds met dit ééne filmpje zijn sporen verdiend, en de vroegtijdige symbolendorst heeft vanouds in de rijen der cineasten groote slachtingen aangericht.
Een enkele opmerking over de muziek. Zij viel uiteen in een bewust-modern gedeelte eneen harmonica-deun. Wij constateerden, dat de laatste aan de film een veel gelukkiger relief gaf dan de overigens goed uitgevoerde muziek van mr. Arthur C. Bauer. Een accompagnement zonder andere pretentie dan de dagelijksche banaliteit schijnt den toeschouwer minder af te leiden van het beeld, waarop toch het grootste deel van zijn aandacht behoort geconcentreerd te zijn.” Bron: http://www.mennoterbraak.nl/tekst/braa002nrca01_01/braa002nrca01_01_0036.php
Shot-list De Steeg
“Een levendig en karakteristiek beeld van het volksleven in een steeg in de verdwenen Rotterdamse binnenstad van voor 1940. De meeste opnamen werden gemaakt nabij de Goudse singel en de Kruiskade.”
00.00 Titel: De Steeg
01.01 Zwemmende zwaan
01.09 Meeuwen op een parkpad
01.12 Gevel van een gebouw
01.15 De Nirwana-flat
01.17 Gevels van moderne gebouwen
01.24 Gevel van de Rotterdamse Bijenkorf
01.35 Verkeer in Rotterdamse straat vanuit rijdende trein
02.00 Via de bestrating belandt de camera in de steeg, waar een groep kinderen een kaartspelletje doen
02.24 Panorama langs gevels en daken tot in de steeg, tussendoor shots van spelende kinderen
03.03 Raam met gebroken ruitjes
03.08 Muur beklad met tekeningen
03.11 Zwarte kat in de vensterbank
03.14 Twee moeders met kinderen praten met elkaar over de kinderen, die in de goot spelen
03.28 Hopen vuil in de goot
03.39 Over donkere figuur heen, kijkje in de steeg met spelende kinderen
03.49 Flitsen van auto’s, trams en verkeer
04.06 Hond tegen gevel, etend
04.12 Man slapend in kist op kinderwagen-onderstel
04.17 Kind eet boterham
04.28 Drie vrouwen en een man, middelste vrouw draagt broden
04.34 Kindje loopt naar moeder
04.37 Twee vrouwen, waarvan er een breit
04.40 Van boven gezien: kinderen spelend met o.a. wagentjes
04.55 Vrouw en twee mannen
04.59 Doorkijk naar straat, waar verkeer passeert, agent blijft stilstaan
05.05 Hondje
05.07 Twee kinderen lopen weg
05.13 De agent wandelt verder
05.16 Spelende kinderen
05.25 Moeder geeft kind de borst
05.28 Oude vrouw loopt langs camera
05.32 Camera beweegt tussen spelende kinderen door
05.36 Zwangere vrouw in deuropening
05.43 Camera glijdt over spelende kinderen
05.54 Vrouw hangt uit het raam
05.57 Oudere vrouw uit raam hangend giet water naar beneden in waskuip, vrouw wast
06.10 Man opent raam en hangt onder broek te drogen
06.24 Close up van gevel, sigaret rokende jongeman
06.32 Vrouw knijpt wasgoed uit boven kuip, gooit het op een hoop, stang met drogend wasgoed
06.39 Kinderen, die op de grond zitten te spelen
05.52 Winkel van schoenmaker
07.15 Vrouwenkop, van boven gezien, kijkt omlaag
07.19 Voeten met versleten pantoffels
07.21 Man, die omlaag kijkt
07.24 Voeten met oude schoenen
07.26 Close up van jongenskop
07.29 Blote voeten op stenen
07.31 Kale boomtoppen tegen de lucht
07.35 Schoenmaker hamerend
07.41 Harmonicaspeler tegen muur in de zon
08.00 Kop van glimlachende vrouw en man
08.04 Harmonicaspeler
08.06 Vrouw in deuropening, man met pot, twee vrouwen
08.14 Man met hoed
08.16 Spelende hand op toetsenbord
08.18 Dansende kinderen
08.23 Blinde man, luisterend
08.25 Bezem veegt rommel weg
08.27 Lachende kinderkop
08.29 Spelende hand
08.31 Kinderkop, luisterend
08.34 Schoenmaker, hamerend
08.35 Camera beweegt over caféterras
08.41 Laan in park met wandelaars en fietsers
08.44 Spelende violiste, dichtbij
08.47 Water met vijver
08.50 Violiste
08.52 Menigte mannen van boven gezien, alleen hoeden
08.53 Handen op pianoklavier spelend
08.55 Het spelen op muziekinstrumenten zoals saxofoon, trompet, tamboerijn, bekken en harmonica, terwijl kinderen dansen en ouderen toekijken
09.20 Schoenmaker hamerend
09.23 Spelende hand op toetsenbord van harmonica en dansende kinderen
09.42 Vier oudere jongeren, die kaarten en twee jongens staan op hun handen tegen de muur
09.57 Groep mannen staand en zittend langs gevel
10.12 Vrouw speelt met kind
10.18 Kind koopt snoep aan snoeptafel
10.29 Beelden van vrouwen, jongens, meisjes en kleuters. Daar tussendoor beelden van de harmonicaspeler
10.57 Zeeschip in de waterweg
11.02 C.U. van vrouwenkop
11.05 Schip in de verte op zee
11.09 Harmonicaspeler en oude vrouw van boven gezien
11.13 Drie jongenskoppen
11.16 Golven in de branding, daar tussendoor de harmonicaspeler
11.26 Close-ups van man en vrouw en handen van harmonicaspeler
11.32 Golven in de branding
11.35 Heesterbloesems
11.36 Shots van de harmonicaspeler en van de buurtbewoners
11.46 Golven in de branding, daar tussendoor shots van bloesems
12.01 Spelende hand op harmonicatoetsen
12.04 Opnamen van buurtbewoners
12.12 Hand op harmonicatoetsen
12.15 Huilend kind
12.19 Harmonicaspeler staat op en loopt uit het beeld
12.32 Jongen steekt een sigaret aan
12.36 Man met stok staat moeizaam op en steekt de steeg over
12.42 Moeder met kind in open raam sluit dit
12.49 Lege steeg
12.57 Einde
