De filmanalyses van Wim Verstappen

Copyright Featured Image and Page Header Image: Studio Sevencats/Scorpio Press, Amsterdam.

Wim Verstappen (1937-2004) staat bekend als respectabel filmregisseur, maar hij was ook actief als onder andere filmproducent, scenarioschrijver, scriptdokter, docent aan de filmacademie, filmcriticus en redacteur van het filmtijdschrift Skoop.

In een periode van twaalf jaar (1976-1988) publiceerde hij in Skoopeen reeks van totaal 22 filmanalyses, waarin hij geduldig uitleg gaf over basiselementen van het filmvak, maar ook op korzelige wijze blijk gaf van zijn eigen filmpassie. Hij geeft enthousiaste interpretaties van de films, met een mengeling van kennis van zaken en een grote stelligheid. Zijn uitleg van de technische aspecten op het vlak van filmregie, scenario en montage was steeds gericht op de beschrijving van de invloed die de keuzes van de filmmakers hebben op de beleving van de toeschouwer.

Het waren bewerkelijke artikelen om te maken, want video en dvd bestonden nog niet. De bijbehorende foto’s moesten van het scherm van de montagetafel worden gefotografeerd. Hij werkte hierbij samen met zijn broer Harrie Verstappen en later met zijn stiefzoon Ewald Rettich.

De selectie van films bevatte een mengeling van premièrefilms die destijds in de bioscoop rouleerden en filmerfgoed, klassiekers zoals bijvoorbeeld High and Low (Akira Kurosawa, 1963) of Spanish Earth (Joris Ivens, 1937) of Louisiana Story (Robert Flaherty, 1948) die hij met aanstekelijke bewondering nauwgezet bekeek.

Hij besprak vooral Amerikaanse producties. Van Alfred Hitchcock bijvoorbeeld drie van zijn Hollywoodfilms en van Francis Coppola twee films. Paul Verhoeven was ook twee keer het onderwerp van analyse, met Turks Fruit (1973) en Robocop (1987).

Slechts één keer besprak hij een film die hij zelf had geregisseerd (Pastorale 1943), gebaseerd op de roman van Simon Vestdijk. De invloed van Simon Vestdijk op de denkwereld van Wim Verstappen is groot, zoals Ruud den Drijver in zijn inleiding overtuigend betoogt.

De zorgvuldige heruitgave van deze verzameling van ruim twintig essays is waardevol. Deze teksten zijn relevant voor een nieuwe generatie lezers want ze bevatten vakkundig commentaar die ieders kijkervaring zal verdiepen.

De gedetailleerde filmanalyses die Wim Verstappen heeft opgeschreven kunnen voor lezers in de 21^eeeuw een inspiratiebron vormen om zelf aandachtiger te kijken naar de besproken films. Ze kunnen ook een inspiratie vormen voor het ontwikkelen van videolezingen hierover of het ontwikkelen van nieuwe filmbesprekingen.

Gelukkig heeft de Stichting ‘Continue Speelfilmproductie’ (Ruud den Drijver) de taak op zich genomen de verzameling van 21 montagetafel-analyses te digitaliseren en in boekvorm te publiceren. De digitale bestanden zijn ook beschikbaar gesteld op de website van de Louis Hartlooper Prijs voor de Beste Filmpublicatie.

De volledige lijst van 22 ‘montagetafel-analyses’ door Wim Verstappen, gepubliceerd in Skoop.

1. All the President’s Men: Watergate omgebouwd tot perfecte thriller, in: Skoop jrg 13, nr 5 (mei 1976) 19-25.

2. High and Low: Hoe de filmwetten zich aan Kurosawa onderwerpen, in: Skoop jrg 12, nr 9 (november 1976) 15-31.

3. The Godfather part II: Het missen van de essentie als principe, in: Skoop jrg 13, nr 1 (januari 1977) 22-29.

4. Deep Throat: De filmwetten van de harde porno, in: Skoop jrg 13, nr 2/3 (februari/maart 1977) 44-47.

5. The Killer Elite: De trucs van Peckinpah om uit niets spanning te maken, in: Skoop jrg 13, nr 4 (mei 1977) 9-15.

6. Jaws: 100% spanning met 6,5% haai, in: Skoop jrg 14, nr 1 (februari 1978) 23-26.

7. Pastorale 1943: Waarom Vestdijk niet letterlijk kon worden verfilmd, in: Skoop jrg 14, nr 4 (juni 1978) 39-45.

8. Rocco en zijn broers: Visconti laat zich niet bij een pilsje navertellen, in: Skoop jrg 14, nr 6/7 (augustus/september 1978) 45-51.

9. Spaanse Aarde: Hemingway of Ivens?, in: Skoop jrg 14, nr 8 (november 1978) 29-31.

10. The Invasion of the Body Snatchers: Pseudo-lijken in peulen, in: Skoop jrg 14, nr 10/1 (december/januari 1978/79) 52-59.

11. Notorious: een spionageverhaal over erotiek, in: Skoop jrg 15, nr 3 (april 1979) 23-33.

12. To Have and Have Not: Hawks’ zorg voor Lauren Bacall, in: Skoop jrg 15, nr 6 (augustus 1979) 24-29.

13. De vliegende paarden van Apocalypse Now, in: Skoop jrg 15, nr 9 (november 1979) 24-29.

14. De verkenningsboring (Haanstra 1954) & Louisiana Story (Flaherty 1948): olieboren, in: Skoop jrg 15, nr 10 (december 1979) 33-40.

15. North by Northwest: de meest amusante Hitchcock, in: Skoop jrg 12, nr 8 (oktober 1976) + jrg 16, nr 4 (mei/juni 1980) 24-38.

16. Stanley Kubrick: Dr. Strangelove: het verstoren van de realiteitsillusie, in: Skoop jrg. 16 nr 8 (oktober 1980) 26-34.

17. Turks Fruit, oesters, Durex, broer Jan en een dineetje, in: Skoop, jrg, 16, nr. 1 (januari 1980) + jrg 17, nr 5 (juli 1981) 23-26.

18. Psycho: de eenvoud van Hitchcock, in: Skoop jrg 17, nr 3 (april 1981) 32-35.

19. Paris Texas: een vlekkeloze film zonder vlees, in: Skoop jrg 20/21, nr. 9/10 (december 1984/januari 1985).

20. Videoclips: meer dan een hausse bij kinderen (Machinery/Like a Virgin/When the Lady Smiles), in: Skoop jrg 21, nr 8 (november 1985) 22-24.

21. Robocop: de emotie achter de blik, in: Skoop jrg 23/24, nr 12/1 (december 1987/januari 1988) 36-40.

22. Fatal Attraction: de paradox van het onverwachte, in: Skoop jrg 24, nr 4 (april 1988), 25-30.

Documentatie over Wim Verstappen

• François Stienen, ‘Filmkritiek: Het paard achter de wagen. Interview met Wim Verstappen‘, in: de Filmkrant 196 (januari 1999). URL: http://www.filmkrant.nl/av/org/filmkran/archief/fk196/196.html

• Hans Heesen & Lex Veerkamp, ‘Wim Verstappen: Filmmaken was leuk zolang het duurde’, in: Hans Heesen & Lex Veerkamp, Een volstrekt onverklaarbaar wonder: De eerste stappen op het filmpad van twaalf Nederlandse filmmakers, Utrecht: Louis Hartlooper Stichting, 2004, pp. 86-97. Zie ook http://www.filmkrant.nl/av/org/filmkran/archief/fk258/verstapp.html

• Stan Lapinski, ‘In Memoriam Wim Verstappen’, in: Skrien jrg. 36, nr 8 (oktober 2004), pp. 26-27.

• W. ‘In Memoriam Wim Verstappen’, in: Score, nr 132 (2005). URL: http://www.score-magazine.nl/modules.php?name=News&file=article&sid=47

Montagetafel-analyses van René van Uffelen:

• Singin’ in the Rain, Skrien jrg 33, nr 6 (aug 2001) pp 34-36

• The Man Who Wasn’t There, Skrien jrg 34, nr 1 (feb 2002) pp 39-41

• Storytelling, Skrien jrg 35, nr 3 (april 2002) pp 38-40

• All That Heaven Allows, Skrien jrg 35, nr 3 (april 2003) pp 28-30

• Vanishing Point, Skrien jrg 35, nr 6 (aug 2003) pp 22-24

• Vredens Dag, Skrien jrg 36, nr 3 (april 2004) pp 23-25

• Spiegel van Holland, Skrien jrg 36, nr 4 (mei 2004) pp 26-28

• The Lady Killers, Skrien jrg 36, nr 5 (juni/juli 2004) pp 22-24

• The Saddest Music in the World, Skrien jrg 36, nr 10 (dec 2004) pp 28-30

• De Avondmaalgasten, Skrien jrg 37, nr 3 (april 2005) pp 18-20