Skip to main content
Copyright Featured Image and Page Header Image: Goskino.

Een uitzonderlijke film

 

Lev Koelesjov kan gezien worden als de leermeester van de Sovjet avant-garde filmkring in Moskou. Als jongeman had hij enige ervaring met filmproductie opgedaan in het tsaristische Rusland met onder andere The Project of Engineer Prite (1918, zie www.hyperkino.net). Na de revolutie gaf hij als een van de eersten een voorbeeld van een nieuwe aanpak van filmmaken. Zijn invloed werd ondersteund door zijn publicaties en zijn regielessen.

Hier een korte notitie over zijn meesterwerk By the Law (1926) en een signalering van zijn eerste Sovjetfilm De buitengewone avonturen van Mr. West in het land van de Bolsjewieken (1924).

By the law (1926)

Het verhaal achter de schermen: Koelesjov werkte met een laag budget en bleef zodoende onder de radar van de Sovjet-censuur. Hij verfilmde een Amerikaans verhaal waarin de vraag gesteld wordt wat gerechtigheid is en de stem van beschaving klinkt met de Bijbel in de hand. Allemaal zaken die niet welkom waren in de roerige jaren twintig.

De film begint met een idyllisch tafereel van een groep mensen die kamperen in de woeste natuur, vlak bij een rivier. Het is geen vrijblijvende vakantie, het doel is goud vinden en de hebzucht slaat al snel toe als inderdaad goud gevonden wordt. Vladimir Fogel speelt de vrolijke man die door het lint gaat omdat de groep hem treitert en kleineert. In de wildernis uit hij zijn woede op de meest rechtstreekse manier: hij knalt twee van plaaggeesten neer.

De twee overlevenden zien zich geconfronteerd met hun wraakgevoelens en hun gevoel van gerechtigdheid. Het is een beklemmend verhaal van een morele patstelling, waarbij de drie hoofdpersonen omgeven zijn door een woest natuur, met snelstromend kruiend ijs in de rivier, overstromingen van de blokhut en gierende storm. De emoties worden weerspiegeld in de omgeving. De beschaving blijkt opnieuw een dun vernis.

By the Law (Po zakonu / Dura Lex) – USSR, 1926.
Approximately 83 minutes upon release (1673 meters).
Produced by Goskino.
 Directed by Lev Kuleshov. Based on the story “The Unexpected” by Jack London. Scenario: Viktor Sjklovski. Cast: Alexandra Khokhlova, Sergei Komarov, Vladimir Fogel, Pyotr Galadzhev, and Porfiri Podebed.
In 2008 werd BY THE LAW vertoond in de openlucht tijdens het filmfestival Cinema Ritrovato in Bologna, als onderdeel van een retrospectief van Koelesjov (met welke muzikale begeleiding is mij onbekend).
In 2010 werd BY THE LAW gerestaureerd door het Oostenrijks Filmmuseum. “By the Law tells the story of a group of prospectors in the Yukon who, after a gold strike and two murders, find themselves faced with an existential crisis, in the midst of horrific ice and darkness. Aleksandra Chochlova, the main collaborator and life-partner of the director, plays the unusual female lead. Apart from By the Law, the DVD also contains the only surviving fragment of Kulešovs Vaša znakomaja / Your Acquaintance (1927) – with production design by Aleksandr Rodčenko and once again starring Aleksandra Chochlova.” Bron:www.filmmuseum.at
Deze restauratie werd gepresenteerd tijdens het 40eInternational Film Festival Rotterdam 2011. Helaas gebeurde dit in een digitale projectie en helaas met begeleiding van een score samengesteld door Franz Reisecker. Deze figuur zag kans een meesterwerk ernstig te beschadigen met stuurloze geluiden. Wie wil kan dit strenge oordeel toetsen aan een eigen ervaring, want de herrie is ook op de dvd geplaatst. Ik ben verbijsterd: Wat bezielt ze daar in het Oostenrijks Filmmuseum? Ze laten ook de films van Vertov verknoeien door de zielloze scores van Michael Nyman.
Laat iedereen het weten: de perfecte score voor BY THE LAW bestond al. In het seizoen 2001-2002 werd BY THE LAW in Nederland vertoond met de orkestscore van Jan Bus, als onderdeel van de serie Film en Muziek, georganiseerd door stichting Film in Concert (Theodore van Houten). Zie o.a. www.score-magazine.nl/modules.php?name=News&file=article&sid=156
DE BUITENGEWONE AVONTUREN VAN MR. WEST IN HET LAND VAN DE BOLSJEWIEKEN (1924)
Regisseur Lev Koelesjov en zijn ploeg medewerkers maakten met “De buitengewone avonturen van Mr. Westin het land van de Bolsjewieken” (1924) een vrolijke film, waarin ze van alles uitprobeerden en met van alles onbezorgd en enthousiast de spot dreven. De ploeg van Koelesjov maakten een parodie op alle films die ze kenden, met een voelbare bewondering voor de Amerikaanse actiefilms (o.a. Douglas Fairbanks) en komedies (o.a. Harold Lloyd).
In de slotscène bevat onversneden Sovjet-propaganda, in de vorm van een simpel fris voornemen tot een onbevooroordeelde internationale culturele uitwisseling. Dat mag de pret niet drukken: Mr. Westis toch vooral een energieke en ongecompliceerde slapstick, een visuele absurde komedie. Het is ook een van de eerste uitbarstingen van creatieve geestdrift in de Sovjet-Unie.
De makers kozen voor een excentrieke stijl, als contrast met de psychologisch invoelende, emotioneel-theatrale stijl van het melodrama. De acteurs blinken uit in groteske mimiek en motoriek. Alexandra Khoklova springt woest in het rond en etaleert haar verbijsterend brede glimlach, Vladimir Fogel heeft een kort optreden. Beide acteurs keren twee jaar later terug in “By the Law”. In de acteursploeg van “Mr. West” zitten verder nog onder andere Boris Barnet en Vsevolod Poedovkin, die kort daarna beroemde regisseurs zouden worden.
Vertoningen van De buitengewone avonturen van Mr. West in het land van de Bolsjewieken
  • 21 oktober 2005 in Lantaren/Venster vertoond, met pianobegeleiding door Yvo Verschoor, in het kader van het programma “Stomme Sovjets”.
  • 29 januari 2011 vertoond op het 40eInternational Film Festival Rotterdam, met een score gemaakt door zeventien componisten van het Muziek instituut Multimedia, uitgevoerd door het Metropole Orkest, in het kader van het programma “Red Westerns”.
Sources for Sovjet Silent Cinema
  • Hommel, Michel & Mark-Paul Meyer & Gertjan Zuilhof (red), NFM/IAF distributiecatalogus, Amsterdam: Nederlands Filmmuseum, 1991.
  • Taylor, Richard, The Politics of the Soviet Cinema, 1917-1929, Cambridge: Cambridge UP, 1979.
  • Youngblood, Denise J., Movies for the Masses. Popular Cinema and Soviet Society in the 1920’s, New York: Cambridge UP, 1992.
  • Youngblood, Denise J., Soviet Cinema in the Silent Era, 1918-1933, Austin: University of Texas Press, 1991 (oorspr. 1985).
Sources for studying Lev Koelesjov (1899-1970)
  • Kuleshov, Lev, Kuleshov on Film. Writings of Lev Kuleshov(ed. & transl. Ronald Levaco), Berkeley: University of California Press, 1974.
  • Christensen, Peter G., ‘Contextualizing Kuleshov’s Mr. West’, in: Film Criticism, vol 18, nr. 1 (Fall 1993) pp 3-19.
  • Kovacs, Steven, ‘Kuleshov’s Aesthetics’, in: Film Quarterly, vol. 29, nr. 3 (1976), pp. 34-40.
  • Prince, Stephen & Wayne E. Hensley, ‘The Kuleshov Effect: Recreating the Classic Experiment’, in:Cinema Journal, vol. 31, nr. 2 (winter 1992), pp 59-75.
  • Tsivian, Yuri (ed), ‘The Rediscovery of a Kuleshov Experiment: a dossier’, in: Film History, vol 8, nr 3 (1996), pp 357-367.
  • David Bordwell analyseert in zijn blog de montage in een scène van BY THE LAW, URL: davidbordwell.net/blog/?cat=112
De internationale transcriptie van Russische namen levert een aantal varianten op. Dutch: Koelesjov – English: Kuleshov – French: Kouléchov – German: Kulewschow. Russian: Kulešov.