Copyright Featured Image and Page Header Image: Filmverlag der Autoren/ Tango Film.
Tijdloos actueel
Fassbinder vermengde in deze film een vertederend liefdesverhaal met een cynische blik op de harde werkelijkheid. Ruim veertig jaar na de uitbreng is het helaas nog steeds een zeer actuele film.
Het verhaal heeft de allure van een Brechtiaans leerstuk over wat wellevendheid is en het bevat ook een duidelijke boodschap over de waarde van tolerantie. Het verhaal heeft twee hoofdpersonen, die beide veel wijsheid hebben maar ook hun zwakheden en twijfel kennen.
Actrice Brigitte Mira speelt de rol van eenzame oudere weduwe die de eindjes aan elkaar knoopt met schoonmaakwerk. Haar volwassen kinderen verwaarlozen haar, haar buren rangschikken haar in de categorie buitenlander omdat haar overleden man Pools was, en de ervaring heeft haar geleerd dat haar beroep bij velen weinig aanzien heeft.
Acteur El Hedi Ben Salem speelt de rol van gastarbeider, een Berber uit Marokko die enige jaren in Duitsland werkt als onderbetaald automonteur. Zijn leven beperkt zich tot lange werkdagen en dan gezelschap zoeken in de kroeg waar alleen zijn lotgenoten komen.
Deze twee eenzame zielen vinden elkaar, maar dan zijn de rapen gaar. Iedereen reageert negatief op hun verbintenis, behalve de bardame die de dingen neemt zoals ze zijn. Ook de huisbaas is verrassend tolerant, zolang er geen sprake is van onderhuur heeft hij geen problemen met wat er in zijn appartementen gebeurt.
Het onwaarschijnlijke koppel wordt hard en genadeloos geconfronteerd met de vooroordelen uit hun omgeving. Naast het onbegrip van familie en buren hebben ze ook te maken met hun onderling onbegrip. Ze verschillen in leeftijd en in culturele achtergrond.
Het verhaal speelt zich af op enkele locaties, in kale en troosteloze interieurs. De buitenopnamen zijn selectieve stadsbeelden van München dat ook net zo kaal en troosteloos getoond wordt. Dit alles aangevuld met de authentieke eigentijdse mode van de jaren zeventig.
Fassbinder speelt zelf de rol van de onbeschofte domme schoonzoon. De uitingen van vreemdelingenhaat en de vooroordelen lijken zwaar aangezet. Maar helaas, zo heel erg zwaar aangezet is deze vreemdelingenhaat niet, gezien vanuit het perspectief van 2015. De vooroordelen staan momenteel levensgroot op spandoeken bij demonstraties tegen de komst van asielzoekerscentra, het taalgebruik op Twitter overtreft in domheid de teksten van de meest rabiate racisten in deze film.
Fassbinder gebruikt in zijn enscenering veelvuldig doorkijkjes in de diepte, met accentuering door vensters en deuropeningen. Hij liet zich inspireren door de melodrama’s van Douglas Sirk, maar ontwikkelde een geheel eigen stijl van enscenering en acteursregie.
De openingsbeelden van de film worden beschreven en van commentaar voorzien op de website van de educatieve dienst van het Koninklijk Filmarchief te Brussel: http://www.anatomievandefilm.be/film/angstessenseeleauf/sequens.html
Documentatie
Angst Essen Seele Auf – Duitsland 1974, 94 minuten. Regie: R.W. Fassbinder
-
http://www.fassbinderfoundation.de/movies/angst-essen-seele-auf/?lang=en
-
https://www.filmportal.de/en/movie/angst-essen-seele-auf_ea43d4a6c4655006e03053d50b37753d
Boeken
-
Laura Cottingham (2005) Fear Eats the Soul (Angst essen Seele auf).Londen: British Film Institute.
Websites
-
https://www.criterion.com/current/posts/1067-ali-fear-eats-the-soul-one-love-two-oppressions(essay van Chris Fujiwara)
-
http://isites.harvard.edu/fs/docs/icb.topic432924.files/Fassbinder%20and%20Spectatorship.pdf(essay van Judith Mayne)
-
http://www.anatomievandefilm.be/film/angstessenseeleauf/pdf/angst_film_knipsels.pdf
-
http://duitslandinstituut.nl/naslagwerk/539/angst-essen-seele-auf-1974
